August Zamoyski - jeden z najwybitniejszych polskich rzeźbiarzy - jest istotnie i wielorako związany z Jabłoniem (powiat parczewski). W pamięci mieszkańców Jabłonia był nieprzerwanie obecny nie tylko jako właściciel majątku, lecz także jako wyjątkowy artysta. Informacje o jego działalności artystycznej docierały do Jabłonia dzięki stałym kontaktom artysty z grupą pozostałych na miejscu przyjaciół.

Historia muzeum

Jadwiga Tokarska, córka rządcy i wieloletnia nauczycielka w szkole podstawowej, gromadziła listy od Augusta Zamoyskiego i utrwalała swoje o nim wspomnienia, które dziś stanowią istotne uzupełnienie wizerunku artysty. Przychodziła do internatu jabłońskiego Zespołu Szkół Rolniczych i opowiadała młodym ludziom o Zamoyskim, rozbudzając w nich zainteresowanie jego twórczością. To dzięki jej barwnym opowiadaniom w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku zorganizowano pierwszą "nieśmiałą" wystawę zdjęć dzieł artysty w internacie męskim, który wówczas mieścił się w oficynie pałacowej.

W 1993 roku w Muzeum Narodowym w Warszawie zorganizowano pierwszą po wojnie Wystawę monograficzną Augusta Zamoyskiego w 100-lecie urodzin artysty.

Do Jabłonia zaczęli zaglądać dziennikarze i historycy sztuki. Kontakty z Zofią Kossakowską-Szanajcą (autorką monograficznego albumu August Zamoyski), Andrzejem Watem z Paryża,. Lechosławem Lameńskim, Euzebiuszem Majem oraz autorami pierwszych prac o artyście Henrykiem Łusiewiczem i Teresą Olszewską, a nade wszystko z ostatnią żoną Heleną Zamoyską wpłynęły na podjęcie decyzji o zorganizowaniu stałego miejsca poświęconego Augustowi Zamoyskiemu.

Dzięki ogromnemu wsparciu Zarządu Krajowego Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w Warszawie 5 listopada 1994 roku w internacie męskim Zespołu Szkól Rolniczych w Jabłoniu została otwarta Izba Pamięci Augusta Zamoyskiego. Młodzież wspólnie z nauczycielami gromadziła w Izbie pamiątki po Zamoyskim, wspomnienia ludzi pamiętających rzeźbiarza, artykuły i opracowania naukowe.

W czerwcu 1998 roku Zespół Szkół Rolniczych w Jabłoniu przyjął za swego patrona Augusta Zamoyskiego. W uroczystościach, podobnie jak z okazji otwarcia Izby Pamięci, wzięła udział żona artysty Helena Zamoyska, a także członkowie jego dalszej rodziny, historycy sztuki i mieszkańcy Jabłonia, wśród których znajdowała się ulubiona modelka artysty - Franka (Franciszka Kusiuk).

Początkowo Izba Pamięci Augusta Zamoyskiego dostępna była dla zwiedzających wyłącznie w czasie trwania roku szkolnego. Dlatego też w czasie obchodów 500-lecia Jabłonia w roku 2003 Izba - przy wydatnej pomocy władz samorządowych gminy Jabłoń - została przeniesiona do obecnej siedziby Muzeum Augusta Zamoyskiego (którego otwarcie nastąpiło 18 września 2011 roku).

www.augustzamoyski.eu