Misją Muzeum jest pielęgnowanie pamięci i rozwijanie edukacji historycznej o okupacji niemieckiej na Lubelszczyźnie podczas II wojny światowej, w szczególności poprzez upamiętnianie ofiar, ochronę obiektów oraz dokumentowanie historii obozu koncentracyjnego na Majdanku oraz obozów zagłady w Bełżcu i Sobiborze.

Na częściowo zachowanym terenie byłego obozu koncentracyjnego znajduje się 70 obiektów historycznych z lat 1941–1944 usytuowanych w dawnej części administracyjnej obozu (3 obiekty: biuro oddziału więźniarskiego, dom kierownika tego oddziału, barak nadzorczyń), na obszarze pól więźniarskich (49 obiektów: baraki, wieże i wartownie, stare krematorium, 2 prace rzeźbiarskie więźniów), w części gospodarczej (17 obiektów: magazyny, warsztaty, baraki łaźni, komory gazowe) oraz tzw. nowe krematorium.

"Okno czasu" to przeszklona konstrukcja przez którą widać fragment historycznej drogi obozowej wybudowanej przez więźniów Majdanka przy użyciu macew z lubelskich cmentarzy żydowskich. Ekspozycję uzupełnia tablica z krótkim komentarzem historycznym w trzech językach: polskim, angielskim i hebrajskim.

Historia Muzeum

Państwowe Muzeum na Majdanku powstało w miejscu byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego, który funkcjonował na obrzeżach Lublina od października 1941 roku do lipca 1944 roku. Powołano je w listopadzie 1944 roku, jako pierwsze muzeum upamiętniające ofiary II wojny światowej w Europie.

W pierwszych latach swojej działalności Muzeum skupiało się głównie na pracach związanych z konserwacją i rekonstrukcją obiektów historycznych, a także poszukiwaniem i porządkowaniem dokumentów z okresu funkcjonowania obozu. W 1945 roku otwarto pierwszą muzealną wystawę stałą. W tym czasie zorganizowano także Tydzień Majdanka, którego głównym celem było upamiętnienie ofiar KL Lublin, ale w późniejszych okresach przybierał on też formę wieców antywojennych i podporządkowany był celom propagandowym. Przystąpiono także do realizacji pierwszego planu zagospodarowania przestrzennego Muzeum, w ramach którego zabezpieczono prochy ofiar obozu.

Lata 50. XX wieku stały pod znakiem intensywnej działalności popularyzatorskiej – organizowano odczyty i wystawy objazdowe. Rozpoczęto także kwerendy archiwalne, które położyły podstawy pod prowadzone na szeroką skalę od lat 60. XX wieku badania naukowe. Już w 1965 roku zaowocowały one wydaniem I tomu „Zeszytów Majdanka”. W tym czasie realizowano również kolejny projekt zagospodarowania przestrzennego Muzeum, którego istotną częścią stał się Pomnik Walki i Męczeństwa – jeden z najbardziej rozpoznawalnych elementów krajobrazu Lublina.

Nawiązanie bliskich kontaktów z byłymi więźniami Majdanka było efektem konkursów na pamiętniki i pamiątki z okresu okupacji. W latach 70. i 80. XX wieku byli oni gośćmi licznych sesji naukowych poświęconych dziejom obozu na Majdanku i okupacji niemieckiej na Lubelszczyźnie organizowanych przez PMM, przystąpiono także do nagrywania ich wspomnień. Dużą popularnością cieszyły się wystawy sztuki współczesnej z zakresu m.in. malarstwa i grafiki. W latach 1983–2004 PMM organizowało je w ramach Międzynarodowego Triennale Sztuki.

Zwieńczeniem wieloletnich badań nad historią niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku jest wydana w 2021 r. monografia „Więźniowie KL Lublin 1941–1944" będąca syntezą dziejów obozu oraz największych grup narodowościowych wśród więźniów Majdanka: Polaków, Żydów, osób deportowanych z obszarów byłego ZSRR oraz obywateli państw Europy zachodniej i południowej. Od kilkunastu lat badania naukowe pracowników Muzeum koncentrują się już nie tylko na historii KL Lublin, ale także praktyce muzealnej, zwłaszcza edukacji w miejscach pamięci. W kręgu zainteresowania historyków znalazła się również tematyka zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, tym bardziej że Muzeum na Majdanku sprawuje opiekę nad obszarami byłych obozów zagłady w Bełżcu (od 2004 roku) i Sobiborze (od 2012 roku). Podobnej tematyce, a także prezentacji zbiorów muzealnych, podporządkowane są wystawy zorganizowane w ciągu ostatnich lat, wśród których na szczególne wymienienie zasługuje wystawa „Więźniowie Majdanka" prezentowana w dawnej obozowej pracowni szewskiej w baraku nr 62 i pierwszej siedzibie muzeum, plenerowa ekspozycja „Zagłada Żydów w ramach niemieckiej akcji «Reinhardt»”, wystawa biograficzna pt. „Stefania Perzanowska. Doktor z Majdanka" poświęcona polskiej więźniarce z Radomia i twórczyni szpitala w obozie dla kobiet.

W działalności Muzeum zaznaczyły się w ostatnich latach prace związane z modernizacją i rozbudową ekspozycji plenerowej oraz remonty służące poprawie infrastruktury dla zwiedzających, których przez niemal 80 lat funkcjonowania instytucji odnotowano na Majdanku ponad 10 milionów.

www.majdanek.eu