Zapraszamy Cię w wyjątkowe miejsce, gdzie miliony lat procesów geologicznych oraz przeszło sześć wieków tradycji górniczych stworzyło unikalną w skali kraju atrakcję turystyczną. U nas zachwycisz się pięknem kolorowych minerałów oraz poznasz tajemniczą historię kopalni uranu.

Kopalnia uranu położona jest na północnym stoku Żmijowca w Masywie Śnieżnika. Działała ona w latach 1948-1953, wykorzystując m.in. kilka średniowiecznych sztolni, w których w przeszłości prowadzono wydobycie żelaza, srebra i miedzi. Kopalnia obejmowała 20 sztolni, 3 szyby, a łączna długość wszystkich wyrobisk górniczych wynosiła ponad 37 km. Łącznie wydobyto tu 20 ton metalicznego uranu.

Udostępniona do odwiedzania sztolnia nr 18 znajduje się przy drodze łączącej Kletno z Sienną. Zwiedzając labirynt kolorowych korytarzy przeniesiesz się w czasie i odbędziesz prehistoryczną podróż przedstawiającą 500 milionów lat ewolucji na tle historii geologicznej Masywu Śnieżnika.

Poznasz rekonstrukcję map paleogeograficznych, powstawanie kontynentów oraz ich dryf, szereg procesów skałotwórczych i minerałotwórczych, powstawanie pierwszych organizmów oraz wymieranie gatunków.

Wizytówką trasy są kolorowe wystąpienia miejscowych minerałów takich jak: fluoryt, ametyst, kwarc mleczny, baryt, chalkopiryt, chalkozyn czy malachit. Kolekcja starych map, lamp olejowych, naftowych, karbidowych oraz innego sprzętu górniczego przybliży ciężką pracę górnika od średniowiecza po czasy współczesne.

Długość udostępnionych wyrobisk to około 400 m chodników o szerokości 1,5-2 m, wysokości 1,7-do ponad 2 m. , temperatura stała przez cały rok około 7 st.C. Zwiedzanie trwa 45 minut.

SZTOLNIA JEST CAŁKOWICIE BEZPIECZNA POD WZGLĘDEM PROMIENIOWANIA RADIOAKTYWNEGO!

Mamy przekonanie, że niekonwencjonalne formy i środki dydaktyczne jakie stosujemy nie tylko poszerzają wiedzę, ale również rozbudzają nowe zainteresowania i pasje. Poznaj z nami piękno minerałów oraz tajemnicę tajnej sowieckiej kopalni.

ŚREDNIOWIECZNE GÓRNICTWO KRUSZCOWE

Pierwsze udokumentowane informacje o pracach górniczych w Masywie Śnieżnika pochodzą z końca XV wieku. Jednak istnienie już w połowie XIV wieku kuźnicy w Starej Morawie u wylotu Doliny Kleśnicy pozwala sądzić, że prowadzone były one już znacznie wcześniej.

Początkowo prace te opierały się niemal wyłącznie na eksploatacji rud żelaza, takich jak, magnetyt [Fe2+(Fe3+)2O4] i hematyt (Fe2O3). Magnetyt jest najbogatszą rudą żelaza spotykaną w przyrodzie (do 72% czystego Fe). Wykazuje silne właściwości magnetyczne (jest przyciągany przez magnes). Występowaniu magnetytu często towarzyszą anomalie magnetyczne. Cecha ta w średniowieczu często ułatwiała zlokalizowanie złóż magnetytu. Bowiem w miejscach tych igła magnetyczna wskazywała duże odchylenia (nawet do 90o) od właściwego kierunku. Hematyt, obok magnetytu to druga co do zawartości żelaza (do 70%) ruda tego metalu. Chociaż nie najbogatsza, to ze względu na powszechność występowania uchodzi za najważniejszą rudę żelaza. Ponadto proszkowa, ziemista czy pylasta forma hematytu zwana śmietaną hematytową używana była jako naturalny pigment do produkcji czerwonej farby.

W XV i XVI wieku w Kletnie prowadzono również eksploatację rud miedzi: azurytu [Cu3(CO3)2(OH)2] i malachitu [Cu2CO3(OH)2]. Miedź bowiem obok żelaza odegrała wyjątkową rolę w rozwoju ludzkości. Pierwiastek ten od starożytności, był podstawowym składnikiem brązów. Jednocześnie w postaci stopów (brąz), czy też czystej miedzi służył do wyrobu monet.

W średniowieczu z polimetalicznych złóż nasunięcia Kletna wydobywano również galenę srebronośną (PbS), najważniejszą rudę ołowiu (ponad 85% Pb), która jednocześnie zawierała domieszkę ponad 1% srebra.
W 1526 roku Ziemia Kłodzka wraz z całym Śląskiem przeszła pod panowanie Monarchii Habsburskiej i co rozpoczęło nowy okres w dziejach regionu.

HISTORIA GEOLOGICZNA

Masyw Śnieżnika znajduje się we wschodniej części Sudetów, po obu stronach granicy państwowej Polski i Republiki Czeskiej. Stanowi postać rozłogu, gdzie w centralnym punkcie znajduje się najwyższy szczyt – Śnieżnik Kłodzki o wysokości 1426 m n.p.m. Od niego odchodzi szereg ramion, które są od siebie oddzielone głębokimi dolinami. Jedną taką dolinę utworzyła Kleśnica. Rzeka ma źródła na wysokości 1250 m n.p.m., na północnych stokach Śnieżnika. Początkowo stromo spada tzw. Gęsią Gardzielą w kierunku Jaskini Niedźwiedziej, skąd w miarę łagodnie płynie przez Kletno i w Starej Morawie wpływa do Morawki.

Historia geologiczna Masywu Śnieżnika jest nieodłącznie związana z ważnymi wydarzeniami w przeszłości geologicznej, nie tylko Sudetów, lecz całej Europy. Próby rekonstrukcji tych wydarzeń opierają się na wielotorowych badaniach skał i minerałów – niemych świadków dawnych procesów. Powstawanie kontynentów, ich dryf oraz wzajemne kolizje, a także szereg procesów głębinowych i powierzchniowych składają się w interesującą opowieść o historii geologicznej Masywu Śnieżnika.

Najstarsze procesy geologiczne, które zostały utrwalone w skałach i minerałach Masywu Śnieżnika, sięgają bardzo głęboko w przeszłość naszej planety, aż do prekambru. Zarejestrowane są w centralnych partiach ziaren cyrkonów, minerałów stanowiących bardzo podrzędny składnik skał naszego obszaru. Cyrkon (ZrSiO4) to minerał, który tworzy się podczas krystalizacji magm. Jest bardzo odporny na wietrzenie, metamorfizm, a nawet topienie skał. Co ważne, jest to minerał wybitnie nadający się do datowania zdarzeń geologicznych. 

Wiek wewnętrznych części cyrkonów badanych w skałach Masywu Śnieżnika sięga 580–680 mln lat, a czasem nawet 2,5 do 3 miliardów lat! Oznacza to, że ziarna te tkwiły w innych, nie występujących obecnie w Sudetach skałach, zanim poprzez długotrwałe i w znacznej mierze trudne do rozszyfrowania procesy trafiły do tych, które dziś budują Masyw Śnieżnika. 

BUDOWA GEOLOGICZNA ZŁOŻA W KLETNIE

Złoże w Kletnie związane jest z tzw. nasunięciem Kletna, w wyniku którego na skały serii strońskiej nasunęły się od wschodu gnejsy śnieżnickie.

Bardzo skomplikowana budowa geologiczna tego obszaru wpłynęła na kształt złoża. Najbogatsza mineralizacja występuje na kontakcie soczewy marmuru oraz gnejsu śnieżnickiego na długości około 700 m, osiągając miąższość do 5 m. Banaś (1965) wyróżnia trzy zespoły mineralne: magnetytowy, polimetaliczny oraz kwarcowo-fluorytowo-siarczkowy. Zespół magnetytowy występuje w obrębie skarnów piroksenowo-amfibolowo-granatowych.

Głównymi minerałami skałotwórczymi skarnów są piroksen – diopsyd, amfibol – hornblenda, oraz granaty – grossular i andradyt. Nazwa zespołu pochodzi od minerału magnetytu, który jest główną rudą żelaza. Podrzędnie w skałach tych występują: kalcyt, epidot, fluoryt, hematyt, piryt i chalkopiryt. Zespół polimetaliczny (wielu metali), w obrębie którego występuje mineralizacja uranowa ma charakter hydrotermalny. Gorące roztwory migrujące w obrębie skał uformowały żyły z bogatą mineralizacją pierwiastków takich jak: siarka, arsen, antymon, bizmut, selen, srebro, złoto, żelazo, miedź, cynk, ołów, cyna, rtęć, uran. To w obrębie tego zespołu występuje największa ilość minerałów złoża, również bohdanowiczyt oraz uraninit – główna ruda uranu. Zespół kwarcowo-fluorytowo-siarczkowy ma również charakter hydrotermalny. Najważniejszym minerałem tego zespołu jest fluoryt – główna ruda fluoru. Występuje on w postaci soczew i gniazd w obrębie marmurów oraz kwarcytów w towarzystwie mlecznego kwarcu lub jego fioletowej odmiany – ametystu.

W marmurach, których głównymi składnikami są kalcyt oraz dolomit występują takie minerały jak: piryt, grafit, brucyt, wollastonit, hematyt, biotyt, muskowit oraz kwarc. 

www.kletno.pl