Celem działania instytucji jest ochrona przed zapomnieniem losów mieszkańców Rzeczypospolitej (w jej obecnych i byłych granicach) poddanych zsyłkom, wypędzeniom i przesiedleniom. Siedzibę Centrum stanowi krakowski Fort 52 ½ N Skotniki.

W skład Centrum wchodzi jednostka badawcza, muzeum, archiwum i biblioteka. Pracownicy Centrum i wolontariusze (głównie studenci i doktoranci UKEN) realizują liczne projekty naukowo-badawcze zarówno w kraju, jak i za granicą (misje naukowe prowadzone były dotychczas m.in. w Wielkiej Brytanii, Australii, Kanadzie, USA, Izraelu, Kazachstanie, RPA, Ugandzie, Zambii, Tanzanii, Zimbabwe).

Priorytetem działalności Centrum jest dokumentowanie losów świadków historii poprzez gromadzenie relacji wspomnieniowych, a także innych materiałów źródłowych. Zbiory Centrum (ponad 1000 wywiadów, tysiące fotografii, setki dokumentów i artefaktów) dotyczą w dużej mierze dziejów polskich Sybiraków, ale także losów Polaków wysiedlonych przez niemieckiego okupanta, robotników przymusowych w III Rzeszy Niemieckiej i innych.

Ponadto Centrum wydaje publikacje naukowe, opracowuje i przygotowuje wystawy (w Polsce i za granicą), produkuje filmy dokumentalne, organizuje konferencje naukowe, prowadzi warsztaty edukacyjne. Do szczególnie istotnych działań Centrum należy dokumentacja, renowacja i odbudowa polskich cmentarzy uchodźczych znajdujących się w Afryce Wschodniej i Południowej.

CDZWiP jest jedyną tego typu w Polsce jednostką uniwersytecką, która zajmuje się profesjonalnym dokumentowaniem tzw. przymusowych migracji ludności polskiej, zgodnie ze statutem: od czasów konfederacji barskiej po okres represji komunistycznych, w tym zesłańców na Sybir, wypędzonych ze swych domów przez niemieckiego okupanta w czasie II wojny światowej, a także szeroko pojętych przesiedleń. Tzw. „oral history” to dość nowa w Polsce (na Zachodzie wykorzystywana od dziesięcioleci) metoda badań naukowych. Obecnie szczególnie sprzyjają jej nowoczesne środki i techniki audiowizualne, którymi posiłkuje się Centrum wdrażając prekursorskie metody dokumentacji i archiwizacji źródeł (kierownik zespołu realizował tego typu zadania już w połowie lat 90. XX w.). Umożliwia to nagrywanie, gromadzenie, opracowanie i archiwizację źródeł/danych oraz przygotowywanie materiałów opartych na tych źródłach do upowszechniania i publikacji. Na bazie relacji źródłowych, jakimi są wywiady ze świadkami historii, badania naukowe realizowane przez zespół są dużo szersze i mogą w nich uczestniczyć specjaliści z różnych dziedzin nauki. Oprócz relacji, gromadzony zbiór wzbogacają materiały z archiwów domowych (czasem będących już w posiadaniu kolejnych pokoleń), do których często poza członkami zespołu nie dotarł żaden profesjonalny historyk czy archiwista.

zsylkiwypedzenia.uken.krakow.pl