Centrum Rzeźby Polskiej jest miejscem spotkań artystów z różnych stron świata, gromadzi dzieła sztuki, realizuje program wystawienniczy i naukowo-badawczy, stanowi zaplecze dla pracy twórczej rzeźbiarzy.
Centrum zajmuje teren dziewiętnastowiecznego majątku dworskiego, którego ostatnimi właścicielami była rodzina Józefa Brandta, wysiedlona w czasie II wojny światowej przez Niemców. W 1945 roku majątek przejął skarb państwa. W 1958 roku uzyskał on status zabytku jako zespół parkowo-pałacowy. W latach 60. XX wieku utworzono tu Ośrodek Pracy Twórczej Rzeźbiarzy, historyczne budynki przeznaczono na pracownie, a w parku pojawiły się pierwsze wystawy. W 1974 roku ośrodkowi pod egidą ZPAP nadano nazwę Centrum Rzeźby Polskiej, zaś w 1981 Centrum stało się instytucją podległą Ministerstwu Kultury i Sztuki. Lata 1981–1986 to okres kompleksowego remontu założenia i adaptacji zabytkowych budynków do funkcji wystawienniczych. Powstało także zaplecze techniczne dla twórców. W 1992 wystawą „Nowoczesna rzeźba polska 1955–1991” zainaugurowano działalność Muzeum Rzeźby Współczesnej, które wraz z galeriami rozlokowanymi w parku prezentuje kilkanaście ekspozycji rocznie.
Miejscowość Orońsko wraz z folwarkiem należała od czasów średniowiecznych do szlacheckich rodów Starosielskich, Szydłowieckich i Odrowążów. Na początku XIX wieku nastąpił rozkwit Orońska, kiedy właścicielem majątku został wybitny inżynier, Franciszek Ksawery Christiani. Po jego śmierci rozbudowę majątku kontynuowała wdowa Amelia Christiani wraz z córką Amelią Pruszak. W 1869 roku zadłużoną posiadłość wykupiła Helena Pruszak, późniejsza żona znanego malarza Józefa Brandta. Podczas I wojny światowej niemieccy żołnierze ograbili majątek i pałac, zaś Brandt wraz z rodziną został wysiedlony do Radomia, gdzie zmarł w 1915 roku. Po wojnie do Orońska wróciła Helena Brandt. Majątkiem administrował jej zięć Aleksander Daszewski. W 1934 roku posiadłość wykupił wnuk Brandta – Andrzej Daszewski. Po drugiej wojnie światowej majątek znacjonalizowano. W dworku działała szkoła podstawowa, ośrodek zdrowia i administracja Państwowego Gospodarstwa Rybackiego. Od 1965 roku Orońsko stało się miejscem plenerów rzeźbiarskich, a w 1981 powstało Centrum Rzeźby Polskiej.
Pałac Józefa Brandta
Pałac ma formę XIX-wiecznej neorenesansowej tzw willi włoskiej zaprojektowanej prawdopodobnie przez architekta Franciszka Marię Lanciego. Początkowo był to budynek parterowy, z czasem dobudowano wieże w części wschodniej i zachodniej. Wejście zdobi nadproże z herbem rodu Christianich „Jarosław” z usytuowanymi powyżej kobiecymi figurami alegorycznymi. Żeliwny balkon wieży wschodniej dźwiga para kariatyd. W niszach na elewacji umieszczono popiersia postaci mitologicznych. Pomieszczenia pałacu rozmieszczone są dwutraktowo w układzie amfiladowym. Korytarz biegnący z reprezentacyjnej sieni do części zachodniej rozdziela wnętrza na trakt północny i południowy. Z oryginalnego wyposażenia zachowały się jedynie dwa komiki – marmurowy i żeliwny. Wnętrza zostały zrekonstruowane i nawiązują do charakteru epoki i pierwotnego przeznaczenia pałacowych pokoi. Dla zwiedzających udostępniono: hall, gabinet, salon, buduar, sypialnię oraz jadalnię. Wykorzystane w pałacowej ekspozycji meble, obrazy, rysunki, sprzęty gospodarstwa domowego pochodzą z kolekcji Centrum Rzeźby Polskiej, która została uzupełniona depozytami z Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Gospodarstwa Domowego w Ziębicach.
Muzeum Rzeźby Współczesnej
Muzeum Rzeźby Współczesnej wybudowano w latach 1989–1992, wg projektu Wojciecha Gęsiaka, w stylu nawiązującym do architektury pałacowej. Budynek ulokowany nad stawem Kaskada zamyka południową oś komunikacyjną i krajobrazową Centrum. Jego wnętrze pełni funkcje ekspozycyjne, magazynowe i biurowe. Najważniejszym pomieszczeniem gmachu jest sala ekspozycyjna o powierzchni 675 m², w której prezentowane są wystawy problemowe („Figura w rzeźbie polskiej XIX i XX wieku”, „Wojna w człowieku”, „O potrzebie tworzenia widzeń”) oraz indywidualne (Henry Moore, Tony Cragg, Magdalena Abakanowicz, Xawery Dunikowski). Unikalnego charakteru wnętrzu nadają ceglane ściany, potężne krzyżowe filary dźwigające żelbetonowy, kasetonowy strop oraz podłoga z drewnianej kostki.
Oranżeria
Budynek Oranżerii powstał po roku 1869 wg projektu Alfreda Schouppé. Pierwotnie pełnił funkcję ogrodu zimowego. Sezonowo był wykorzystywany przez Józefa Brandta, jego uczniów i przyjaciół jako pracownia malarska. W latach 1986–1987 i 2008–2010 dwukrotnie rekonstruowany wg zachowanej dokumentacji, służy obecnie jako wyjątkowa przestrzeń ekspozycyjna, oznaczająca się nieograniczonym dostępem do światła dziennego i przenikaniem się wnętrza i zewnętrza galerii.
Kaplica
Kaplica to najstarszy zabytkowy obiekt architektoniczny na terenie Centrum. Klasycyzująca, wzorowana na architekturze świątyń greckich budowla powstała w 1841 roku jako kaplica dworska. W latach 1957–1977 pełniła funkcję kościoła parafialnego dla mieszkańców Orońska. Do celów ekspozycyjnych została przeznaczona dopiero po dekonsekracji, która nastąpiła w 1978 roku. Funkcję wystawienniczą pełni od 1987 roku. W przestrzeni galerii prezentowane są kameralne projekty artystyczne, dla których istotny jest pierwotny kontekst miejsca, jego klimat tajemniczości i powagi. W kaplicy realizowane są głównie pokazy indywidualne o charakterze site-specific czy komemoratywnym.
Wozownia
Wozownia została wzniesiona w 1905 roku w zachodniej części zespołu dworskiego obejmującej dawne zabudowania folwarczne. Oprócz obszernych hal przeznaczonych na powozy, mieściła także warsztat, kuchnię oraz pomieszczenia gospodarcze. Obecnie znajduje się tu galeria prezentująca wystawę stałą poświęconą jednej z najwybitniejszych polskich artystek, Magdalenie Abakanowicz. Centralną część ekspozycji zajmuje podarowany instytucji „Ukon” z cyklu „Gry wojenne”. To niezwykła i jedna z najciekawszych serii, którą tworzą monumentalne obiekty wykonane ze znalezionych przez Abakanowicz pni drzew. Potężne konary, które padły ofiarą wycinki, zostały ujęte w metalowe obręcze lub delikatnie owinięte płótnem. „Ukon” powstał między 1994 a 1995 rokiem w warsztatach orońskich. Dokumentację z etapów jego realizacji wyeksponowano w Wozowni za pomocą light boxów. Dzieło zostało umieszczone na stalowej, ażurowej podstawie, a jego tytuł przywodzi na myśl pierwotne języki i rytuały, które niejednokrotnie inspirowały artystkę. „Ukon” przypomina machinę wojenną i odsyła nas do pytań o opresyjność współczesnego świata. Jest świadectwem agresji człowieka wobec przyrody.
Dom Rzeźbiarza
Pierwsze wzmianki o spichlerzu pochodzą z lat 60. XIX stulecia, kiedy Amelia Christiani wraz z córką Amelią Pruszakową postawiły murowany budynek na miejscu drewnianego magazynu. Obecnie, gruntownie przebudowany, pełni funkcję Domu Rzeźbiarza. Autorem projektu adaptacyjnego był artysta rzeźbiarz, a jednocześnie architekt – Zbigniew Maleszewski. W czasie przebudowy prowadzonej w latach 1985–1987 wnętrze dostosowano do funkcji hotelowych. Od północy w miejscu dawnej piwnicy wzniesiono murowaną przybudówkę. W roku 2008 rozległy taras nad przybudówką przekształcono w szklany pawilon, który może służyć jako dodatkowa przestrzeń wystawiennicza. Na najniższym poziomie znajduje się stołówka, powyżej recepcja hotelowa i kawiarnia Cafe Art, zaś na trzeciej i czwartej kondygnacji pokoje hotelowe.
Park rzeźby
Zabytkowy oroński park dworski urządzono w stylu angielskim w pierwszej połowie XIX wieku. Na powierzchni 12,3 ha zaprojektowano przestrzeń, uwzględniając naturalną rzeźbę terenu. Drzewa sadzono w układzie swobodnym, prowadząc osie widokowe i regularne aleje. Skontrastowano miejsca zadrzewione z rozświetlonymi łąkami i trawnikami. Park od początku związany był ze sztuką, Christiani sprowadził pierwsze rzeźby już w I połowie XIX wieku. Do dzisiaj zachowało się spośród nich 7 rzeźb historycznych. Charakterystyczne dla orońskiego parku są liczne i wyjątkowo wyniosłe wiązy szypułkowe, gatunek już zamierający w Europie. Dzięki koncentracji roślinności wysokiej jest to ostoja dla ptactwa i drobnych zwierząt. Obecnie park służy jako przestrzeń do eksponowania prac artystów polskich oraz zagranicznych, miejsce plenerów, warsztatów i sympozjów. Na terenie wkomponowanych jest ponad 100 prac stanowiących ekspozycję stałą lub tymczasową, niezwykle zróżnicowanych stylistycznie, materiałowo i tematycznie. Od rzeźb wykutych w kamieniu tradycyjnymi technikami do minimalistycznych instalacji ze stali i betonu, instalacji dźwiękowych lub site-specific.
Oferta komercyjna
- nocleg
- restauracja
Na terenie Centrum Rzeźby Polskiej znajduje się Dom Rzeźbiarza oferujący komfortowe warunki pobytowe. W budynku dawnego spichlerza dworskiego przygotowano 24 miejsca noclegowe w pokojach 1-, 2- i 3-osobowych. Każdy pokój wyposażony jest w łazienkę z prysznicem, telewizor i radio. Dla gości dostępny jest również bezpłatny parking oraz zapewniono dostęp do Internetu. Doba hotelowa trwa od godz. 14.00 do godz. 10.00 następnego dnia. Przy rezerwacji pokoju oraz usług pobytowo-stołówkowych trwających powyżej 5 dni obowiązuje wpłata zaliczki w wysokości 20% wartości rezerwacji. W przypadku rezygnacji z usługi do 5 dni przed terminem przybycia zaliczka jest zwracana w całości. W krótszym terminie (4 dni do 1 dnia) zaliczka nie podlega zwrotowi.
rzezba-oronsko.pl
ZALOGUJ
