Do głównych zadań placówki należą dokumentowanie i upamiętnienie ofiar niemieckiego obozu zagłady w Bełżcu. Muzeum prowadzi działalność w zakresie edukacji historycznej i świadczenie usług przewodnickich.

Muzeum i Miejsce Pamięci w Bełżcu posiada w zbiorach kilka tysięcy sztuk muzealiów przekazanych przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie, Państwowe Muzeum na Majdanku w Lublinie, Muzeum Regionalne im. Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim oraz Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie.

Większość z nich stanowią artefakty, które pochodzą z badań archeologicznych terenu byłego obozu zagłady. W latach 1997-2003 przeprowadzili je archeolodzy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu pod kierownictwem prof. dr hab. Andrzeja Koli. Na ekspozycji stałej zaprezentowane zostały niektóre relikty poobozowe, jednak ze względu na ograniczoną przestrzeń wystawienniczą i charakter samej wystawy jest to zaledwie niewielki wycinek zbiorów. Powyżej prezentujemy wybrane muzealia, które nie znalazły się na ekspozycji.

W 1987 roku Miles Lerman przewodniczący Rady Muzealnej Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie wystąpił z apelem do świata o godne upamiętnienie ofiar, zwracając przy tym szczególną uwagę na fatalny stan zachowania pomników na terenach byłych niemieckich obozów zagłady dla Żydów. W wyniku jego starań w 1995 roku podpisana została umowa pomiędzy Rządem Polskim a Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie, w ramach której na terenie byłego obozu zagłady w Bełżcu zaplanowano przygotowanie upamiętnienia blisko 500 tys. zamordowanych tu osób. W wyniku konkursu przeprowadzonego w 1997 roku wyłoniono zwycięski projekt, który poza zabezpieczeniem terenu masowych grobów miał za zadanie wyrazić za pomocą symbolicznych struktur architektonicznych tragedię osób deportowanych do obozu zagłady. Opracowała go grupa artystów rzeźbiarzy w składzie: Andrzej Sołyga, Marcin Roszczyk i Zdzisław Pidek.

Projekt powstał przy współpracy z Biurem Architektonicznym DDJM z Krakowa, dla którego pracowali autorzy budynku muzeum i projektu budowlanego: arch. Marek Dunikowski, arch. Jarosław Kutniowski, arch. Piotr Czerwiński, arch. Piotr Uherek. Za konstrukcję odpowiedzialny był: prof. Jan Grabacki. W procesie jego realizacji rząd Polski reprezentował Andrzej Przewoźnik sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, natomiast od 2002 roku stronę Żydów amerykańskich reprezentował rabin Andrew Baker dyrektor ds. międzynarodowych Amerykańskiego Komitetu Żydowskiego (AJC). W ramach umowy z Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie przejął on odpowiedzialność za dalsze prowadzenie prac przy konstruowaniu upamiętnienia. Zgodnie z porozumieniem z 1995 roku połowę kosztów budowy ponieśli darczyńcy ze Stanów Zjednoczonych.

www.belzec.eu