Na jednym z pięciu obrazów Jerzego Dudy – Gracza, pt. Porządki Świąteczne znajdującego się w naszym muzeum, artysta namalował to, co tłumaczy jeden z podstawowych celów istnienia muzeum. Otóż w czasie robienia porządków przed świętami wyrzuca się z domu to co jest w nim niepotrzebne, co zawadza, albo przestało być użyteczne. Wśród starych rzeczy są dziurawe wiadra, stare kółka, zniszczone naczynia i obite garnki. Został wyrzucony też stary krucyfiks, bo Pan Jezus na krzyżu stracił obie ręce, dlatego został potraktowany na równi z rzeczami, które są zniszczone i niepotrzebne.

Co zrobić ze starymi przedmiotami kultu? Ten dylemat pojawia się zawsze, gdy przedmioty kultu zostają uszkodzone, przestały pełnić swoją funkcję w kościele, czy przestały się podobać wiernym. Często się je wyrzuca, umieszcza gdzieś na strychu, w zakamarkach kościoła, gdzie ulegają zapomnieniu i zniszczeniu. Muzeum jest tą instytucją, która opiekuje się takimi przedmiotami. Do muzeum trafiają właśnie takie przedmioty, nieraz będące cennymi dziełami sztuki, pamiątkami historii kościoła czy zmian w liturgii, świadkami wydarzeń religijnych. Inne mówią o ulubionych Świętych, patronach kościoła i parafii. Zbieramy też drobne przedmioty, naczynia liturgiczne, medale, medaliki i wota. Wszystkim tym przedmiotom należy się właściwe miejsce, opieka i szacunek, gdyż są wytworem ludzkiego ducha i talentu, historii kościoła i naocznym świadkiem aktów naszej wiary.

Diecezja Częstochowska powstała w 1925 roku bullą papieża Piusa XI, a jej pierwszym biskupem został mianowany Ks. Teodor Kubina. To on okazał się prawdziwym mecenasem sztuki, gromadził i kolekcjonował wiele dzieł, z myślą, że kiedyś powstanie muzeum, w którym one będą miały swoje miejsce. Gromadził je w pomieszczeniach kurii i w domu biskupim. Po śmierci Biskupa nagromadzone przez niego przedmioty były przenoszone w różne miejsca, część została w pomieszczeniach kurii, część przy kościele św. Barbary, w dawnych salach klasztoru popaulińskiego, w jednej z wież katedry. Biskup Stefan Bareła powrócił do idei powstania muzeum, które miało się znajdować w części projektowanego budynku, obok katedry, przy ul. Ogrodowej, jednak problemy z finansowaniem budowy, sprawiły, że budynek do dziś nie jest wykończony.

Pobudowanie kompleksu budynków seminaryjnych za czasów arcybiskupa Stanisława Nowaka przy ul. Barbary 41, stworzyło możliwość wygospodarowania podziemi na sale ekspozycyjne dla przyszłego muzeum. Inicjatorem pomysłu był biskup pomocniczy Antoni Długosz, a realizatorem planu i przygotowaniem sal zajął się ówczesny ekonom seminaryjny ks. Stanisław Iłczyk. W 1997 roku sale już były gotowe i urządzone tak, aby można było przygotować ekspozycję muzealną. Na początku były to przedmioty ze zbiorów biskupa Kubiny, które zostały przywiezione do tymczasowych sal pod refektarzem seminaryjnym w latach 1992/93 z różnych miejsc i poddane konserwacji zachowawczej przez ks. Bogdana Blajera, późniejszego dyrektora muzeum. Po przygotowaniu nowych sal muzealnych, zostały przeniesione i stały się częścią stałej ekspozycji.

Muzeum zostało otwarte 20 kwietnia 1998 roku na zebraniu księży dziekanów. Poświęcenia i otwarcia dokonał arcybiskup Metropolita Częstochowski Stanisław Nowak, który w kronice muzeum napisał; „Niech w miejscu pod Jasną Górą ludzie patrzący na piękno sztuki sakralnej, wznoszą swoje serca ku umiłowaniu rzeczy niewidzialnych”.

Od tej daty muzeum rozpoczęło swoją działalność wystawienniczą, publicystyczną i dydaktyczną. Muzeum jest otwarte dla zwiedzających i pomnaża swoje zbiory, które wzbogaciły się znacząco w porównaniu ze zbiorami biskupa Kubiny. Pochodzą z terenów naszej archidiecezji, a także z różnych innych diecezji a nawet z terenów innych państw. Docierają do nas przez księży, kolekcjonerów, osoby świeckie, są też darami dla muzeum.

Muzeum oprócz stałej ekspozycji, organizuje wystawy czasowe ze zbiorów muzealnych bądź archiwalnych czy wypożyczonych.

www.muzeakosc.czest.pl