Idea powstania Muzeum Diecezjalnego pojawiła się u początku historii diecezji katowickiej. W program budowy zespołu katedry wraz z budynkami przyległymi wpisane zostało Muzeum jako jedna z samodzielnych instytucji. Idea ta nawiązywała do tradycji budowy katedr europejskich z zakładanymi przy nich skarbcami kościelnymi. Borykająca się ze zdobyciem środków na budowę katedry kuria diecezjalna przekazała swoją kolekcję powstałemu w 1927 roku Muzeum Śląskiemu. Inicjatywa powstania Muzeum Diecezjalnego wróciła dopiero po półwieczu. Wydarzeniem zapowiadającym jego powstania była zorganizowana w 1975 roku wystawa obrazująca historię życia religijnego na Górnym Śląsku. Ogłoszony w roku 1976 statut Muzeum głosi, że jego zadaniem jest inwentaryzacja, gromadzenie, przechowywanie, konserwowanie i udostępnianie do badań obiektów zabytkowych sztuki religijnej, pamiątki życia religijnego, obiekty treści świeckiej pochodzące z parafii i z darów, przedmioty posiadające jakikolwiek związek z regionem i historią diecezji. Instytucja do roku 1983 korzystała z pomieszczeń na trzecim piętrze budynku probostwa. Kierowana przez ks. Józefa Pawliczka gromadziła pamiątki historyczne, starodruki i obiekty sztuki religijnej z terenu Diecezji Katowickiej. W wyniku wielokrotnych starań biskupa katowickiego w roku 1980 został zwrócony depozyt Kurii Diecezjalnej w Katowicach złożony w Muzeum Śląskim, uszczuplony przez wojnę, a przechowywany w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu.

W uroczystość Chrystusa Króla, 20 listopada 1983 roku, w prawym skrzydle Kurii Diecezjalnej biskup Herbert Bednorz poświęcił pomieszczenia, w których zorganizowano ekspozycję muzealną. Dzień ten uznawany jest za oficjalną datę powstania Muzeum. W roku 1985 funkcję dyrektora objął ks. prof. Jerzy Myszor. Działalność jego objęła trudny dla kultury polskiej okres po zakończeniu stanu wojennego. W tym czasie otwarto przy Muzeum Galerię Sztuki, która stała się miejscem ożywionej działalności środowiskowej. W latach 1989-2012 placówką kierował ks. dr Henryk Pyka. Dzięki odnowieniu wielu obiektów powstały w nowej aranżacji dwie stałe wystawy sztuki gotyckiej i nowożytnej. W 2012 roku dyrektorem został ks. dr Leszek Makówka. Od 2015 roku część kolekcji Muzeum Archidiecezjalnego obejmującej wybrane dzieła górnośląskiego gotyku i baroku prezentowana jest w nowopowstałej siedzibie Muzeum Śląskiego w ramach wystawy Śląskiej Sztuki Sakralnej.

muzeum.katowicka.pl