Wieże w miastach pełniły podobną rolę do wież zamkowych. Z racji swojej znacznej wysokości (kilkadziesiąt metrów) wyraźnie królowały nad zabudową miejską i zespołami obwarowań. Były budowane na planie koła, prostokąta lub kwadratu przechodzącego w wyższych partiach w wielokąt. Zwieńczenia wież na przestrzeni wieków ewoluowały, przybierając różne formy. W szczytowych sektorach znajdowały się galeryjki otoczone krenelażem lub pomieszczenia z licznymi strzelnicami. Potężne wieże wznoszono tuż przy bramach miejskich, co znajdowało również odzwierciedlenie w ich nazwach. Wieże przylegały z reguły do zewnętrznej strony muru obronnego. Po wzniesieniu zewnętrznego pierścienia obwarowań wieże przestawały pełnić funkcję dzieła wysuniętego poza obrys murów. Od tego momentu znajdowały się wewnątrz międzymurza. Należy pamiętać, że wieże nie były zintegrowane bezpośrednio z murami obronnymi, dzięki czemu mogły stanowić samodzielne punkty obrony. Wieże służyły przede wszystkim celom obserwacyjnym. W czasie walk pozwalały prowadzić skuteczny ogień flankowy. Należy nadmienić, że posiadały one liczne pola martwe, szczególnie w przypadku obrony pionowej. Dolne kondygnacje wież pełniły z reguły funkcje więzienia.  Miasta, w zależności od zasobów materialnych, posiadały różną liczbę wież. Wśród sześciu górnołużyckich miast najwięcej wież posiadało Bautzen i Görlitz.   

Wieża Bracka – najsilniejszy element lubańskich obwarowań 
W ramach lubańskich obwarowań szczególne miejsce zajmowała Wieża Bracka. Zbudowana w eksponowanym terenowo miejscu, broniła najważniejszej bramy miejskiej i znajdującego się w jej bezpośrednim sąsiedztwie klasztoru franciszkanów. To właśnie od braci franciszkanów wywodzi się nazwa wieży i głównej bramy Lubania. Oprócz tego Wieża Bracka pełniła funkcje obserwacyjne. Ponadto jako jedyne założenie obronne w Lubaniu mogła stanowić samodzielny punkt oporu. Bez wątpienia posiadała także ogromne znaczenie prestiżowe. Wieża Bracka z racji swojej wysokości i znacznej grubości murów w ramach lubańskich obwarowań była obiektem, w którego zdobycie potencjalny przeciwnik musiał włożyć najwięcej wysiłku. Teoretycznie straciła ona swoją przydatność obronną wraz z rozkwitem artylerii pod koniec XV w. Niemniej jednak jeszcze w latach wojny trzydziestoletniej (1618 – 1648) dowódcy różnych wojsk stacjonujących w Lubaniu, przygotowując miasto do obrony, traktowali wieżę jako jej najsilniejszy punkt.  

Konstrukcja Wieży Brackiej
Wieża Bracka została zbudowana z kamienia bazaltowego na planie koła. Była to budowla ośmiokondygnacyjna o wysokości 45 m. Grubość murów do piątej kondygnacji wynosiła ok. 3 m. Pozostała cześć wieży miała grubość ścian ok. 2,5 m. Pierwotnie wejście do wieży umieszczono od strony miasta na wysokości drugiego piętra.  Kolejna kondygnacja znajdowała się na tej samej wysokości, co chodnik strzelecki barbakanu przylegającego do wieży. Dopiero ponad nią umieszczono pierwsze otwory strzeleckie. Na wysokości piątego pietra ulokowano wykusz klozetowy. Powyżej znajdowało się urządzone w drugiej poł. XVII w. pomieszczenie dla strażników. Wszystkie stropy, z wyjątkiem ostatniego, położonego najwyżej, miały konstrukcję drewnianą. Wieże wieńczyły dwa ganki osłonięte blankami oraz spiczasty dach. Blanki pierwszego krużganku miały ok. 2 m. wysokości. Tymczasem układające się schodkowo blanki najwyżej położonego ganku posiadały wysokość od od 1 do 3 m.    

Remonty na Wieży Brackiej
Lubanianie na przestrzeni wieków dokładali starań, aby utrzymać Wieżę Bracką  w jak najlepszym stanie. Zachowane do dzisiaj lubańskie kroniki zawierają pewne informacje o pracach przeprowadzanych na wieży. W dniu 20 sierpnia 1571 r. dach baszty pokryto gontem. Natomiast w lipcu 1664 r. położono na nim dachówkę. Gruntowny remont baszty przeprowadzono również w 1671 r. Urządzono wtedy pomieszczenie przeznaczone dla strażników (Wachstube). Fortyfikacje miejskie naprawiono także w roku 1683 w związku z zagrożeniem najazdem tureckim. Wówczas całe miasto przez znaczny okres czasu stało w gotowości bojowej. Warto wspomnieć, że przed bramami na nowo zawieszono nieistniejące już od wielu lat mosty zwodzone.     

Wieża Bracka w roli „dzwonnicy”
W 1760 r. wielki pożar pochłonął niemalże całą zabudowę Lubania. Żywioł zniszczył także dzwony. W tamtych czasach pełniły one szereg istotnych funkcji. Uogólniając, można powiedzieć, że nadawały rytmu codziennemu życiu miasta i jego mieszkańców. Ich brak był postrzegany jako bardzo uciążliwy. Pożar uszkodził wszystkie lubańskie wieże z wyjątkiem Brackiej. W związku z powyższym, rajcy postanowili wykorzystać ją w roli dzwonnicy (analogiczne rozwiązanie zastosowano po pożarze w 1659 r.). Zegarowy dzwon zawisł na wieży w 1764 r. Ważył ponad 10 cetnarów i wydawał ton G. Dzwon został odlany w Żarach przez ludwisarza Friedricha Körnera. Körner przywiózł go do Lubania 21 sierpnia. Następnego dnia dzwon został wciągnięty na szczyt wieży i powieszony tuż pod dachem. Ludwisarz wykonał dodatkowo dwa młoty. Większy ważący 40 funtów służył do wybijania pełnych godzin. Natomiast lżejszym wybijano kwadranse. Dzwon wisiał na wieży do 21 sierpnia 1783 r. W tym dniu został zdjęty i trafił na wieżę ratusza.   

Wieża Bracka jako symbol Lubania
Wieża Bracka to najstarsza, najbardziej okazała i niewątpliwie jedna z najciekawszych budowli w Lubaniu. Minęło już 690 lat od kiedy rozpoczęto jej budowę. Przez 7 wieków była ona świadkiem wzlotów i upadków naszego miasta. Widziała 9 okrutnych wojen. Jako jedna z kilku obiektów w nienaruszonym stanie przetrwała 4 ogromne lubańskie pożary. Już przed wiekami lubanianie byli z niej dumni. Stała się ona symbolem ich miasta. Tak jest i dzisiaj. Dlatego też budowli tej należy się ogromny szacunek. Powinniśmy ją traktować jako bardzo cenne regionalne dziedzictwo, przekazane naszemu i kolejnym pokoleniom przez dawnych mieszkańców Lubania.

luban.pl