Wszystko bierze swój początek w sercu, po nim poznajemy człowieka. Jeżeli chcemy poznać Małopolskę czy góry najlepiej rozpocząć wędrówkę od serca Beskidu Sądeckiego, czyli od miasteczka Piwniczna-Zdrój.

Z urokliwego Rynku rozchodzą się na cztery strony świata drogi i szlaki na Słowację oraz w piękne o każdej porze roku wierchy pasma Jaworzyny i Radziejowej.  Rzeka Poprad związana od wieków z miastem tworzy malownicze przełomy a liczne źródła wód mineralnych podnoszą leczniczo-wypoczynkową atrakcyjność tego terenu.

Tutaj przeszłość splata się z nowością, tu w wachlarzu atrakcji turystycznych obok niezwykle pięknych krajobrazów możemy znaleźć pamiątki dawnego Wolnego Królewskiego Miasta Piwniczna (w muzeum) czy bogatą ofertę usług rekreacyjnych (w hotelach i ośrodkach wczasowych).

Amatorzy czynnego wypoczynku od wiosny do jesieni mogą przemierzać trasy rowerowe a zimą korzystać z wyciągów i tras narciarskich oraz rozległych terenów biegowych. Z wieży widokowej na Eliaszówce rozciąga się piękny krajobraz nadpopradzkiego świata.

Ziemia piwniczańska w ciągu całego roku mieni się całą paletą barw, tętni wspaniałym życiem przyrody, daje schronienie ptakom, płazom i zwierzynie. Jest nie tylko stolicą czarnych górali, ale także czarnych owiec i czarnego bociana.  Górale nadpopradzcy przez wieki ją zamieszkujący wyróżniali się nie tylko swoistą obyczajowością, ale obok pracowitości także zamiłowaniem do muzyki śpiewu i tańca. Dziś zespół „Dolina Popradu” i inne kapele i zespoły przybliżają ten oryginalny folklor mieszkańcom i turystom.

Do nadpopradzkiej stolicy naprawdę warto przyjechać, bo na pewno można tu znaleźć rym do słowa Piwniczna w słowie – śliczna.

Region

Miasto i Gmina Piwniczna-Zdrój leży w południowej części województwa małopolskiego, w powiecie nowosądeckim, w strefie przygranicznej polsko-słowackiej, w Beskidzie Sądeckim, na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego. W skład gminy wchodzi miasto Piwniczna - Zdrój oraz 6 sołectw: Kokuszka, Głębokie, Młodów, Wierchomla (Wielka i Mała), Łomnica-Zdrój, Zubrzyk. Miejscowości te  zamieszkuje 10 700 mieszkańców. Obszar gminy o powierzchni 12 649 ha rozpościera się od wysokości 347 m npm. (dolina Popradu w rejonie Młodowa) do 1162 m npm. Mały Rogacz (niższy wierzchołek Wielkiego Rogacza 1182 m npm.). Inne ważniejsze szczyty w otaczające gminę to: Eliaszówka (1024), Niemcowa (1001), Jaworzyna Kokuszczańska (969), Wierch nad Kamieniem (1083), Runek (1080), Pusta Wielka (1061). 

Łomnica Zdrój to miejscowość turystyczno - uzdrowiskowa rozciągająca się na przestrzeni 9 km wzdłuż potoku Łomniczanka, prawego dopływu Popradu. Dolina Łomniczanki w swej górnej, północnej części podchodzi pod główny grzbiet Pasma Jaworzyny Krynickiej. Dominuje tu Wierch nad Kamieniem, w sąsiedztwie którego znajdują się turystycznie popularne Pisana Hala i Łabowska Hala. Centrum miejscowości leży na wysokości 400-600 m npm. Usytuowana jest tu nowa i okazała szkoła, której patronuje oddział partyzancki mjra Zubka „Tatara”, walczący w czasie II wojny światowej w okolicach Łomnicy. Tu jest również kościół, kilka ośrodków wypoczynkowych, sklepy, kawiarnia. Występujące tu liczne źródła wody mineralnej o charakterze leczniczym mogą być stosowane w profilaktyce leczenia chorób układu krążenia. W miejscowości znajduje się kilka malowniczych wodospadów. Osobliwością są pozostałości szałaśnictwa w postaci „chałpin” pasterskich na górskich halach. Miejscowość słynie w okolicy z potrawy regionalnej, pysznych pierogów łomniczańskich, które obrosły w liczne anegdoty i dowcipy.

Na wschód od Łomnicy w dolinie Wierchomlanki, prawego dopływu Popradu, znajdują się dwie wioski gminy: Wierchomla Wielka i  Wierchomla Mała. Wierchomla Wielka rozpoczyna się u wlotu do doliny potoku i ciągnie się przez ok. 6 km wzdłuż drogi i Wierchomlanki. Znajduje się tu cerkiew greckokatolicka z 1821 r. wpisana do rejestru zabytków, obecnie kościół rzymskokatolicki. Jest to najstarszy obiekt sakralny gminy. Dolina słynie z wielu źródeł wody mineralnej, które są udostępnione do spożycia z naturalnych dzikich wypływów. W górnej części doliny, w bocznym odgałęzieniu potoku, u podnóża góry Pusta Wielka, leży Wierchomla Mała. Znajduje się tu nowoczesna stacja narciarska Dwie Doliny Wierchomla - Muszyna.

Kolejną miejscowością w gminie Piwniczna jest wioska Zubrzyk. Jej zwarta zabudowa zajmuje teren u podnóża Zubrzego Wierchu, w dolinie Popradu, przy drodze z Piwnicznej do Muszyny. W miejscowości zachowała się cerkiew greckokatolicka z 1875 r. Z Zubrzyka nieznakowaną ścieżką można dojść na Zubrzy Wierch, pod którego szczytem znajduje się jaskinia szczelinowa.

Na północ od Piwnicznej znajdują się rozdzielone rzeką Poprad Młodów i Głębokie. Głębokie leży na prawym brzegu rzeki w dolinie potoku Głęboczanka, u podnóża grzbietu Zadnich Gór. Największą atrakcją Głębokiego są źródła wód mineralnych, które ze względu na walory smakowe cieszą się dużą popularnością.

Po drugiej stronie Popradu, u podnóży Kordowca (763 m) należącego do pasma Radziejowej znajduje się Młodów. Działa tu prężnie Koło Gospodyń Wiejskich kultywujące tradycje kulinarne i folklorystyczne.

Jedną z najmniejszych wiosek gminy jest usytuowana w dolinie Jaworzynki Kokuszka. Zabudowania wsi znajdują się na wysokości 400 - 500 m npm., lecz niektóre z jej przysiółków sięgają 900 m npm. Położenie jest jej największym walorem, a spacer wzdłuż potoku Jaworzynka, wśród ocalałej tu starej zabudowy, wart jest polecenia. W centralnej części miejscowości znajduje się szkoła podstawowa, a nieco wyżej kaplica. W kaplicy na Fiedorku, u podnóża góry Skała, tradycyjnie odprawiana jest co roku w święto Wniebowstąpienia Pańskiego msza ofiarowana w intencji rozpoczynającego się sezonu turystycznego.

Piwniczna-Zdrój - zabytki

Zabytkowy układ urbanistyczny miasteczka. Od czasów lokacji miasta zachował się prawie niezmieniony układ urbanistyczny z czworobocznym rynkiem i wychodzącymi z jego narożników ulicami. W południowej pierzei rynku znajduje się ratusz, którego zalążek powstał już w XIX wieku i pełnił funkcję wartowni. Przed Ratuszem znajduje się Pomnik upamiętniający 58 mieszkańców Piwnicznej poległych w latach 1939-1945. W pozostałych pierzejach rynku XIX-wieczne domy mieszczańskie. Pod jednym z nich są gotyckie piwnice, w których przechowywano niegdyś węgierskie wino. Według legendy system piwnic miał się ciągnąć aż pod Niemcową (1001m n.p.m.).

Na środku rynku znajduje się zabytkowa cysterna - studnia, która zaopatrywała mieszczan w wodę do użytku codziennego a później była zbiornikiem przeciwpożarowym. W roku 1801 staraniem piwniczańskiego magistratu doprowadzono tu wodę systemem drewnianych rur. Na wyposażeniu studni była sikawka, skórzane wiadra i beczki na wodę. Niestety w czasie wielkiego pożaru w 1876 roku studnia spłonęła wraz z całym wyposażeniem. Uratowała się jedynie figura św. Floriana, która wpadła do wody. Budowlę zrekonstruowano w 1913 roku, według projektu Jana Łomnickiego. Na jednym ze zwieńczeń wymalowano wówczas portret Kazimierza Wielkiego. Obecnie na studni ustawiony jest odrestaurowany konny wóz strażacki.

Kościół parafialny pw. Narodzenia NMP wybudowano w latach 1881-86, z kamienia i cegły, na miejscu starszych świątyń. Jest to kościół bazylikowy z wieżą i dzwonem z 1523 roku. W prezbiterium zwraca uwagę obraz pędzla Bolesława Barbackiego -Św. Józef z Dzieciątkiem.

Niedaleko rynku Piwnicznej, przy torach kolejowych, obok placu zabaw znajduje się cmentarz żydowski kirkut - zniszczony w czasie ostatniej wojny. Z przekazów starszych mieszkańców miasteczka wynika że, macewy żydowskie Niemcy wykorzystywali do budowy dróg, dlatego zachowały się tylko nieliczne. Prawie w centrum miasta położony jest stary cmentarz piwniczański, otoczony murem na terenie opadającym zboczami w stronę szosy i tzw. dziadowskiego potoku, z pięknym starodrzewem. Cmentarz ten funkcjonował od końca XVIII wieku do 1917 roku. Później chowano tu zasłużonych obywateli miasta oraz ekshumowane ofiary hitlerowskiej egzekucji w Kosarzyskach i na Łomnickim.

• przyroda