BOWNIK. BACK

Bownik od kilku lat konsekwentnie pracuje nad cyklem fotografii pod tytułem Rewers. Punktem wyjścia do tego projektu jest motyw ujawniania wewnętrznej strony ubiorów należących zarówno do postaci historycznych, jak i do anonimowych członków społeczeństwa. Poprzez fotografie artysta dotyka przede wszystkim problemu pamięci kulturowej i budowania tożsamości, a także sposobu funkcjonowania świadectw pamięci i roli instytucji w ich utrwalaniu. Artysta, analizując świat zewnętrzny, przepuszcza jego fragmenty przez fotograficzną kliszę. Wyodrębnia z otoczenia poszczególne elementy rzeczywistości, nieustannie przekształca i podważa utarte schematy wizualne, bada semantykę obrazu i granice procesu postrzegania.

Niespełna dwa lata temu w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha odbyła się indywidualna wystawa artysty zatytułowana Bownik. Podszerstek. Zaprezentowano na niej prace pochodzące z kilku fotograficznych serii artysty, między innymi ze wspomnianego cyklu Rewers. Obecna ekspozycja ma charakter kilkudniowego pokazu fotografii i jest wydarzeniem towarzyszącym wystawie To wszystko da się zrealizować. Krystyna Zachwatowicz-Wajda i Andrzej Wajda. Bownik, posługując się analogowym aparatem wielkoformatowym o wymiarach negatywu 8 × 10 cali, stosuje jedną z najstarszych technik fotograficznych, sięgających XIX wieku. Jego prace, zazwyczaj pokazywane w postaci wielkoformatowych odbitek, tym razem prezentowane są w zupełnie inny sposób – na pionowych ekranach – tworząc rodzaj artystycznej instalacji.

Pomysł wykonania projektu opartego na zgromadzonych przez Krystynę Zachwatowicz-Wajdę pamiątkach narodził się w 2023 roku w rozmowie artysty z Fundatorką Muzeum Krystyną Zachwatowicz-Wajdą podczas wystawy Podszerstek. Później, w ramach wizyty studyjnej w Krakowie, Bownik wybrał cztery kostiumy ze zbiorów Krystyny Zachwatowicz-Wajdy, które ukazał – we właściwy dla swojej praktyki sposób – od podszewki. Sposób pozyskania strojów zgromadzonych w mieszkaniu Fundatorki sam w sobie niósł pewien rodzaj intymności, a gest odwrócenia ubrań na drugą stronę stał się przyczyną poprowadzenia głębszej i jeszcze bardziej osobistej narracji.

Tytuł wystawy odnosi się do strategii odczytywania na nowo splotów historii, do spoglądania za siebie i refleksji nad przeszłością. Słowo „back” dotyczy także zmiany położenia i odwrócenia znaczeń poprzez rewersję samej materii. Proces nieustannego podważania i odkrywania sensu wiąże się tutaj z balansem pomiędzy tym, co przywykliśmy nazywać właściwą stroną, a tym, co w naszym wyobrażeniu rysuje się jako wymagające zakrycia lub niewarte uwagi.

Wśród prezentowanych fotografii znajduje się przedstawienie złotej sukienki Kazi, bohaterki filmu Panny z Wilka, w której postać wcieliła się Krystyna Zachwatowicz-Wajda. Na fotografii Rewers (Tren) ukazana jest czarna, długa suknia, w której Zachwatowicz-Wajda wystąpiła w 1981 roku w Cannes, kiedy Andrzej Wajda odbierał Złotą Palmę za film Człowiek z żelaza. Zarówno ta sukienka, jak i dwa pozostałe kostiumy (Halka, Marynarka) pochodzą z czasów występów w Piwnicy pod Baranami, choć prawdopodobnie tylko halka należała do Krystyny Zachwatowicz-Wajdy, a w cekinowej marynarce występował któryś z jej kolegów z kabaretu.