Wystawa powstała w 2019 roku, dokładnie w 25. rocznicę zakończenia produkcji rolniczych samochodów z Wielkopolski. Na ekspozycji została zaprezentowana historia auta wytwarzanego w Poznaniu w latach 1973-1994, które było niezwykle ciekawą, choć chyba najbardziej niedocenianą polską konstrukcją.

Muzeum Tarpana prezentuje markę samochodu rolniczego w kontekście historycznym, na tle ówczesnej polskiej motoryzacji (fot. 1). Zakres chronologiczny wystawy obejmuje pół wieku: najstarszym autem na wystawie jest ciężarowy Lublin-51 z 1955 roku, przystosowany do przewozu na skrzyni ładunkowej pracowników Państwowego Gospodarstwa Rolnego (fot. 2). Najmłodszy z kolei jest Fiat 126 el Happy End w kolorze żółtym, 846 egzemplarz z pożegnalnej serii tysiąca aut z września 2000 roku. Obok nich, i oczywiście Tarpanów, w muzeum zobaczymy m.in. Żuki, Syreny, Polskie Fiaty i Polonezy, a wśród nich niezwykle cenną Syrenę M-20 z przedprodukcyjnej serii 200 samochodów z 1957 roku, „garbatą” Warszawę 201 z 1964 roku (fot. 3), a także ostatnie produkcyjne odmiany Honkerów, które już pod innymi nazwami niż Tarpan wytwarzano w Lublinie, w dawnej fabryce dostawczych Żuków (fot. 4).

W tym szlachetnym towarzystwie w Muzeum Tarpana przedstawiamy 18 aut tej marki we wszystkich najważniejszych odmianach produkcyjnych: od najwcześniejszej, klasycznej odmiany „standard” modelu 233 z 1974 roku, z przesuwną ścianką kabiny i plandeką nad skrzynią ładunkową (fot. 5), po prototyp terenowego modelu Honker 4032 ze skróconym rozstawem osi z 1995 roku (fot. 6). Obok nich rarytasami wystawy są także z pewnością tzw. Tarpagnola (czyt. Tarpaniola), czyli makieta w skali 1:1 prototypu nowego Tarpana (fot. 7), opracowanego przez FIAT-a w roku 1980, czy też wóz dla fotoreporterów pracujących w czasie jednej z pielgrzymek papieża Św. Jana Pawła II do Polski. Mamy nadzieję, że dla zwiedzających interesujące będą także niezwykle rzadkie dziś odmiany wielkopolskiego samochodu rolniczego: 233 kombi z 1977 roku, 233P z 1976 roku czy też najuboższa odmiana – 233 RS z krótką kabiną i drewnianą skrzynią ładunkową z 1982 roku (fot. 8). Możemy także obejrzeć nowsze modele: wyprodukowany w 1992 roku podnośnik na bazie modelu 239D do naprawy trakcji tramwajowej, pochodzący z poznańskiego MPK, czy też jego równolatka – Tarpana Honkera 4011, który powstał jako policyjny radiowóz, a później stał się wozem Ochotniczej Straży Pożarne (fot. 9)j.

W latach 1973-1994 powstało ponad 80 tysięcy Tarpanów, ale bardzo niewiele z nich zachowało się do naszych czasów. Wśród nich na wystawie znajduje się najbardziej popularny do dziś i wyprodukowany w największej ilości egzemplarzy model 239D z krótką kabiną, drewnianą skrzynią ładunkową i wysokoprężnym silnikiem Perkins, pochodzącym z ciągnika rolniczego. Znacznie rzadszy jest natomiast jego brat-bliźniak, pięknie odrestaurowany model 237D z tym samym silnikiem, ale w standardowym nadwoziu z przesuwną ścianą kabiny. Na ekspozycji zobaczymy także przykłady zmodernizowanego Tarpana typu 237 z lat 80. I 90. XX wieku oraz niezwykle rzadką dziś odmianą 233 pick-up z1978 r. w stanie zachowania, czyli auta „spracowanego” wieloma latami eksploatacji (fot. 10). To ciekawy przykład, ponieważ zdecydowana większość aut pokazywanych na ekspozycji cieszy oczy zwiedzających pięknymi, nowymi lakierami, przypominając auta, które dopiero co wyjechały z FSR „Polmo”. Rewitalizacja i odtworzenie oryginalnego, fabrycznego stanu naszych Tarpanów było możliwe dzięki pracom konserwatorskim, przeprowadzonym ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Samorządu Województwa Wielkopolskiego. Z kolei powstanie Muzeum Tarpana było możliwe dzięki projektowi kompleksowej modernizacji programu wystaw Muzeum Narodowego Rolnictwa w Szreniawie, sfinansowanego w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego.

Obok samochodów w Muzeum Tarpana zobaczymy również 3 modele prototypów Tarpana w skali 1:5: pierwszą wersję włoskiego projektu z 1978 roku (fot. 11, wersję drugą stanowi wspomniana makieta w skali 1:1), a także polskie projekty prototypu Tarpana: modelu 235 z 1978 r. (fot. 12), oraz pochodzący z lat 80. XX wieku wariant nadwozia kombi auta terenowego, które później stało się popularnym Honkerem. Na wystawie zobaczymy również bogaty wybór fotografii z epoki, opisów związanych z historią pojazdów marki Tarpan, a także wyświetlane na prezenterach multimedialnych materiały przedstawiające ludzi związanych z Tarpanem i Fabryką Samochodów Rolniczych „Polmo” czy też zdjęcia samej fabryki w poznańskim Antoninku. Wśród nich są także niezwykle atrakcyjne projekty prototypów, które nigdy nie weszły do produkcji, jak np. Honker zaprojektowany przez centrum stylistyczne IVECO w Ulm w 1991 r. (fot. 13).

W gablotach z kolei pokazujemy części i elementy samochodu Tarpan charakterystyczne wyłącznie dla tego auta, jak i te zapożyczone z innych polskich pojazdów (fot. 14). Oprócz nich możemy tam zobaczyć rozmaite przedmioty i akcesoria „szoferskie” z lat 70. XX wieku, dziś już raczej nieużywane przez współczesnych kierowców (fot. 15). Ostatni akcent wystawy, co bynajmniej nie znaczy, że najmniej ważny, jest adresowany szczególnie do naszych milusińskich: prawie 40 modelików w skali 1:43 umieszczonych na wysokości wzroku dziecka przedstawia niemal wszystkie najważniejsze odmiany produkcyjne i specjalne Tarpana. One właśnie będą się zapewne cieszyły szczególnym zainteresowaniem najmłodszych odbiorców wystawy, a może także tych nieco starszych, ale niestety, nie będzie się można nimi pobawić. Jednak w trakcie specjalnych akcji edukacyjnych prowadzonych przez szreniawskie Muzeum, czy też podczas rajdu terenowego i festiwalu „Tarpaniada”, który zamierzamy wskrzesić, będzie szansa na przejażdżkę prawdziwym Tarpanem…

/Gerard Radecki/