Kolekcja sztuki średniowiecznej znajdującą się w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu należy do najcenniejszych w Europie i świadczy o silnej pozycji Śląska jako ośrodka artystycznego tamtych czasów. Wchodzące w jej skład dzieła prezentowane są w galeriach stałych: „Śląska rzeźba kamienna XII–XVI w.”, „Witraże XV w.” i „Sztuka śląska XIV–XVI w.”, które znajdują się na I piętrze.

W pierwszej zgromadzono kilkanaście rzeźb kamiennych i ich fragmentów, dlatego galeria ta nazywana jest zwyczajowo lapidarium. Na ekspozycji podziwiać można przykłady romańskiej i gotyckiej rzeźby architektonicznej i nagrobkowej. Wśród zabytków romańskich zwraca uwagę XII-wieczny tympanon z Ołbina pochodzący z portalu kościoła pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Wincentego.

Obok niego prezentowane są nagrobki śląskich książąt z rodu Piastów. Aranżacja wnętrza celowo nawiązuje do wyglądu kościelnej krypty. Najcenniejszym obiektem jest ustawiony centralnie nagrobek księcia Henryka IV Probusa (zm. 1290) wykonany pomiędzy rokiem 1300 a 1320. Pierwotnie sarkofag znajdował się na chórze ufundowanego przez księcia kościoła Św. Krzyża na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu. Jest to jeden z najpiękniejszych gotyckich nagrobków książęcych w tej części Europy. W 1946 roku sarkofag został odnaleziony we wsi Wierzbna koło Świdnicy, gdzie w obawie przed zniszczeniem ukryto go w czasie II wojny światowej.

Przykładem kamiennej rzeźby w stylu pięknym, nazywanym też gotykiem międzynarodowym, jest okazała Pieta, figura pochodząca z kościoła Najświętszej Marii Panny na Piasku. Rzeźba powstała około 1400 roku, prawdopodobnie w warsztacie wrocławskiego mistrza, i przedstawia siedzącą Marię trzymającą na kolanach martwe ciało Chrystusa.

W lapidarium można również zobaczyć sześć XV-wiecznych witraży, wśród których na uwagę zasługują dwa przedstawiające scenę zwiastowania. Jeden z nich ukazuje archanioła Gabriela (po lewej), a drugi Marię, na którą zstępuje gołębica symbolizująca Ducha Świętego. Witraże wyróżnia je intensywna kolorystyka, w której dominują barwy ciemnego fioletu, czerwieni i błękitu.

Tekst za: Informator. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2018; tekst: Barbara Banaś, Michał Pieczka, zdjęcia: Arkadiusz Podstawka, Wojciech Rogowicz.