Okres XVIII-XIX to czas pogłębiającego się kryzysu państwa i jego stopniowego upadku,  zakończony utratą niepodległości w 1795 r. Pomimo kolejnych powstań narodowych i walk niepodległościowych Polska na okres 123 lat znika z mapy Europy. W tej części wystawy widzimy liczne egzemplarze szabel z czasów saskich i stanisławowskich, kolekcję kos bojowych – broni charakterystycznej dla powstania kościuszkowskiego, broń, mundury i pamiątki z powstań narodowych, 1-funtową spiżową lufę armaty polskiej z lat 1737-1748 z herbem Henryka Brühla i Orderem Orła Białego w kartuszu.

Niewątpliwie uwagę zwiedzających przyciąga imponujący zbiór pocisków artyleryjskich z XVIII i początku XIX w. Wszystkie egzemplarze tego zbioru znalezione zostały w okolicach Kołobrzegu i pochodzą z trzech oblężeń miasta przez Rosjan w czasie wojny siedmioletniej (1756-1763) i oblężenia przez wojska napoleońskie w 1807 r. Obok pełnych kul żeliwnych o różnych wagomiarach, granatów, bomb z oryginalnymi zapalnikami i prochem, widzimy tu także inne nietypowe i niezwykle rzadkie, jak zapalające karkasy czy kule kartaczowe. Niezaprzeczalnie najciekawszym i najcenniejszym eksponatem w całej kolekcji pocisków jest granat do sekretnej haubicy Szuwałowa, który ma nietypowy kształt spłaszczonego prostokąta o zaokrąglonych brzegach, stąd nazwano je „wołowymi pyskami”.

Ponadto wyeksponowano tu miniaturową broń palną, kolekcję lanc – broni o polskim rodowodzie oraz mundur galowy członka Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, zaprojektowany przez znanego artystę Artura Grottgera.

Wiek XX to okres walki o wolność i granice państwa polskiego. Rysujący się na początku XX w. konflikt międzynarodowy przyniósł nowe nadzieje na odtworzenie niepodległego państwa polskiego. Przy boku państw zaborczych (Rosji, Niemiec, Austrii) oraz zachodnioeuropejskich (Francji) tworzone były formacje złożone z Polaków. 

W gablotach prezentujemy kolekcję umundurowania wszystkich oddziałów polskich z tego okresu: mundury kawalerzystów Legionów Polskich, mundury oddziałów polskich w Rosji, błękitne mundury Armii Polskiej we Francji, mundury powstańców wielkopolskich z mundurem kpr. Jana Banasiewicza z 12. Pułku Strzelców Wielkopolskich na czele.