Ekspozycja poświęcona jest masowym deportacjom i wywózkom Polaków w głąb Związku Radzieckiego, m.in. na Syberię i do Kazachstanu. Pierwsza z nich miała miejsce 10 lutego 1940 r., druga – od 13 do 15 kwietnia 1940 r. Trzecią deportację władze radzieckie zorganizowały pod koniec czerwca i w lipcu 1940 r. W czerwcu 1941 r. odbyła się czwarta wywózka obywateli polskich z terenów zagarniętych po 17 września 1939 r. Ostatnie wysiedlenia trwały jeszcze w latach 1944-1945.

Wystawa ma za zadanie kultywować pamięć o tych tragicznych wydarzeniach a jej cel wpisuje się w misję i zadania realizowane przez Muzeum. Pełniąc społeczną i publiczną funkcję, chcemy poszerzyć wiedzę i świadomość historyczną społeczeństwa, a zwłaszcza młodzieży. Działaniom naszym przyświeca również idea uratowania dla przyszłych pokoleń jak największej liczby zabytków oraz przechowywanie gromadzonych zbiorów we właściwych warunkach.

Sam wagon trafił do Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu dzięki informacji od mieszkańca Kołobrzegu, pana Marcina Góreckiego. To on poinformował Muzeum, że na bocznicy przy ul. Solnej w Kołobrzegu, wśród wagonów wczasowych znajduje się jeden na szprychowych kołach.

Wizja lokalna przeprowadzona przez pracowników Muzeum potwierdziła wyjątkowość odkrycia, już na pierwszy rzut oka było widać, że wagon posiada dużą wartości historyczną. Podczas dalszych prac ustalono, że prawdopodobnie w latach 50-tych „kołobrzeski wagon” został przebudowany przez Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego (ZNTK) w Lubaniu. Powstawały tam wagony techniczno-gospodarcze, nazywane „koszarkami”, które były budowane na starych podwoziach pozyskanych od PKP.

Duży rozstaw osi, wzmocnienie ramy podciągiem, złożonym z dwóch stykających się trójkątów, wskazują na użycie podwozia wagonu osobowego. Znajdujący się na czopach rok 1909 prawdopodobnie jest datą powstania wagonu.

W latach 80-tych wagon stał na nieistniejącej już bocznicy przy ul. Jedności Narodowej w Kołobrzegu, skąd trafił jako wagon kolejowych wczasów pracowniczych na bocznicę przy ul. Solnej. Dzięki zaangażowaniu i pomocy wielu osób oraz instytucji udało się uratować ten wyjątkowy zabytek techniki i pozyskać do zbiorów Muzeum Oręża Polskiego.

Wieloletni proces całkowitej i kompletnej renowacji był możliwy dzięki wzajemnej współpracy i umożliwił przystosowanie wagonu do zwiedzania.

Organizacja wystawy pt. „Sybiracki wagon pamięci” nie byłaby możliwa bez pomocy wielu instytucji i osób prywatnych. Zabytkowy wagon, w którym umieszczono wystawę został pozyskany dzięki Zarządowi Ogniska TKKF Relax w Radomiu. Zarząd Dróg Powiatowych w Kołobrzegu przechował oraz udostępnił plac pod renowację wagonu. Podkłady kolejowe przekazało Miasto Kołobrzeg, artefakty, które wzbogacają naszą wystawę pozyskaliśmy od członków Związku Sybiraków-Koła Terenowego w Kołobrzegu oraz od osób prywatnych.

W organizację ekspozycji niezwykle mocno zaangażował się Starosta Kołobrzeski p. Tomasz Tamborski.

Wszystkim tym osobom i instytucjom serdecznie dziękujemy.
Aleksander Ostasz
Dyrektor Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu