W galerii sztuki polskiej na II piętrze Muzeum Narodowego we Wrocławiu prezentowane są przede wszystkim dzieła malarstwa, rzeźby oraz w mniejszym wyborze rzemiosło artystyczne od XVII do początków XX w. Są to prace polskich artystów oraz twórców zagranicznych działających na terenie dawnej Rzeczpospolitej.

Trzon kolekcji tworzą obrazy pochodzące z Galerii Narodowej Miasta Lwowa (287 obrazów i rysunków) oraz z kilku muzeów kijowskich (180 prac), które trafiły do wrocławskich zbiorów w ramach rewindykacji po 1945 r.
Ekspozycję wzbogacają przykłady polskiej rzeźby z XIX i początku XX w. oraz rzemiosło artystyczne. Na korytarzu prezentowana jest ponadto niewielka kolekcja portretów sarmackich.

Na wprost od wejścia do sali I znajduje się imponujących rozmiarów (169 × 271,5 cm) obraz Wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w 1633 roku autorstwa pochodzącego z Wenecji Bernarda Bellotta zwanego Canaletto (1721–1780). Dzieło to powstało na zamówienie Józefa Ossolińskiego w 1779 r. i jest jednym z ostatnich dzieł wenecjanina, który działał w Warszawie na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

W kolejnej sali prezentowane jest malarstwo pierwszej połowy XIX w., można tu obejrzeć m.in. dwa obrazy Piotra Michałowskiego (1800–1855). Malarz ten należy do najwybitniejszych przedstawicieli polskiego romantyzmu. Jako wszechstronnie wykształcony artysta wyspecjalizował się w malowaniu portretów i przedstawianiu koni. Na obrazie Napoleon konno wydający rozkazy z l. 1835–1837 biały rumak cesarza Francuzów namalowany jest w bardzo ekspresyjny sposób. Wyraźna jest tu inspiracja dziełami francuskiego malarstwa romantycznego, które Michałowski poznał podczas swoich paryskich studiów.

Ważne miejsce na ekspozycji zajmują popularne w XIX w. akwarele takich artystów jak Juliusz Kossak, Jan Matejko, Artur Grottger i Piotr Michałowski. Ten pierwszy uznawany jest za najwybitniejszego polskiego akwarelistę tego czasu. W tej bardzo trudnej technice malarskiej kunsztownie przedstawiał wszelkie detale i niuanse kolorystyczne. Kossak także znakomicie malował konie, które na obrazie Targ koński na Pradze (1866) przedstawił w różnej kondycji, wieku i pozach.

Największy obraz prezentowany w Muzeum Narodowym we Wrocławiu to namalowane w 1893 r. przez Jana Matejkę (1838–1893) Śluby Jana Kazimierza (1893). Scena historyczna z czasów potopu szwedzkiego została ukazana na płótnie o imponujących rozmiarach 500 × 315 cm.

Chłopiec w słońcu to niewątpliwie jeden z najlepszych obrazów Aleksandra Gierymskiego (1850–1901), brata Maksymiliana. Dzieło powstało po 1893 r. po powrocie z pleneru w podkrakowskich Bronowicach, gdzie malarz gościł u Włodzimierza Tetmajera. Artysta pozostawał pod dużym wpływem francuskiego impresjonizmu, dlatego kluczowe funkcje pełniły u niego światło i kolor, traktowane jako czynniki formotwórcze dzieła.

Galerię malarstwa polskiego zamykają dzieła z przełomu XIX i XX w., wśród których warto zwrócić uwagę na obrazy Jacka Malczewskiego (1854–1929), najważniejszego przedstawiciela symbolizmu w sztuce polskiej. Namalowany w 1903 r. tryptyk Prawo – Ojczyzna – Sztuka to dzieło przesycone aluzjami i ukrytymi znaczeniami.

W osobnej sali galerii prezentowane są pastele i akwarele malarzy młodopolskich, a wśród nich trzy obrazy Stanisława Wyspiańskiego (1869–1907), jednego z najwybitniejszych i najbardziej wszechstronnych artystów polskich. Jeden z nich przedstawia córkę malarza Helenkę (1900). Wyspiański ukazał na nim głowę i częściowo ramiona pięcioletniej dziewczynki. Artysta wielokrotnie portretował swoje dzieci, w tym jedyną córkę.

W ostatniej sali poświęconej sztuce okresu Młodej Polski nie zabrakło dzieł wybitnych rzeźbiarzy. Podziwiać tu można utrzymane w secesyjnej stylistyce figury Kosiarza (ok. 1915) Konstantego Laszczki (1865–1956) i Wiatr (1899) Wacława Szymanowskiego (1859–1930), twórcy słynnego pomnika Fryderyka Chopina w warszawskich Łazienkach oraz wczesne prace Xawerego Dunikowskiego (1875–1964) Portret matki (1899) i Prymulkę (1898).

Xawery Dunikowski przez krótki czas w l. 1959–1964 był związany z wrocławską Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych (dziś Akademia Sztuk Plastycznych), gdzie kierował Katedrą Rzeźby. W 1948 r. jego Popiersie Robotnika i modele rzeźb eksponowano na Wystawie Ziem Odzyskanych. Wykonane według tych ostatnich wzorów piaskowcowe, monumentalne rzeźby prezentowane są dziś po wschodniej stronie Pawilonu Czterech Kopuł.

Tekst za: Informator. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2018; tekst: Barbara Banaś, Michał Pieczka, zdjęcia: Arkadiusz Podstawka, Wojciech Rogowicz.