Twórczość wybitnego włoskiego malarza i freskanta okresu baroku, caravaggionisty Mattii Pretiego przybliża wystawa w Podchorążówce. Jego prace są na tak szeroką skalę prezentowane w Polsce po raz pierwszy. Ekspozycja zorganizowana została wspólnie z Ambasadą Malty oraz Maltańskim Narodowym Instytutem Dziedzictwa - Heritage Malta.

Mattia Preti - malarz Zakonu Maltańskiego

Mattia Preti (1613-1699), zwany il Cavaliere Calabrese (rycerz z Kalabrii, od nazwy regionu Włoch, z którego pochodził), to jeden z ważniejszych włoskich malarzy dojrzałego baroku i przedstawiciel emocjonalnego nurtu tej epoki. W oryginalny sposób połączył luminizm Caravaggia oraz bogaty koloryt Tycjana i Veronesego, wypracowując własny, unikalny styl posługiwania się pędzlem. Malował z ekspresyjną elegancją, tworząc efektowne, pełne życia kompozycje, dzięki czemu jego sztuka przetrwała próbę czasu. Do malowania na ręcznie tkanym płótnie, zagruntowanym czerwonobrązowym podkładem, używał mieszaniny naturalnych pigmentów i oleju lnianego. Wiele szybkich szkiców wykonanych czerwoną kredą, tuszem lub ołówkiem, a także bardziej skomplikowanych z wykorzystaniem farb olejnych stanowiło podstawę jego obrazów. W przypadku malowideł ściennych stosował przygotowane wcześniej szkice na papierze w dużej skali.

Pracował w Rzymie i Neapolu, zanim w 1661 r. osiadł na Malcie, gdzie spędził prawie 40 lat. W międzyczasie, w 1642 r. otrzymał tytuł Kawalera Łaski Magistralnej w Posłuszeństwie. Miano il Cavalier Calabrese uzyskał zaś po przyjęciu oficjalnego członkostwa w Suwerennym Rycerskim Zakonie Szpitalników św. Jana Chrzciciela (złożył śluby posłuszeństwa wobec Kościoła oraz norm prawnych Zakonu Maltańskiego). Zależało mu na uzyskaniu przywileju, gdyż utrata tytułu szlacheckiego przez jego rodzinę w 1605 r. była dla niego osobistym upokorzeniem. Aby awansować w szeregach zakonnego rycerstwa, chętnie podjął się zlecenia na zamówienie wielkiego mistrza (obraz "Święty Franciszek Ksawery"), które zaowocowało długoletnią współpracą. Po tym, jak został oficjalnym malarzem Zakonu Maltańskiego, tworzone przez niego dzieła zaczęły trafiać do innych krajów, głównie do Włoch, zamawiane przez rodziny związane z maltańskimi kawalerami. Dziś jego obrazy, reprezentujące styl późnego baroku, znajdują się w wielu światowych muzeach, a także w zbiorach kościelnych i prywatnych.

Mattia Preti - co zobaczymy na wystawie?

Ekspozycję w Podchorążówce otwiera rys historyczny Malty, obiekty stanowiące przykłady maltańskiego rzemiosła artystycznego oraz przedmioty związane z dziejami wyspy. Kraj, w którym Mattia Preti spędził dużą część swojego życia i tworzył swoje najważniejsze dzieła, jest ukazany w szerszym kontekście kulturowym.

Kolejna część wystawy, uporządkowana chronologicznie, przybliża wczesne prace malarza, powstałe jeszcze we Włoszech, zanim na stałe przeniósł się na Maltę. Trzon ekspozycji stanowią wybitne obrazy o tematyce religijnej i biblijnej, stworzone na zamówienie Zakonu Maltańskiego, m.in. "Młody św. Jan Chrzciciel w habicie joannitów", "Święty Bartłomiej", "Lot i jego córki", Pijaństwo Noego" czy "Daniel interpretujący sen króla Nabuchodonozora". Dzieła te pochodzą z Muzeum Narodowego Sztuk Pięknych w Valletcie i Muzeum Gozo (Heritage Malta).

Wystawa ukazuje również Mattię Pretiego jako wybitnego freskanta konkatedry św. Jana w Valletcie. Na sześcioprzęsłowym sklepieniu wykonał on serię malowideł przedstawiających życie i męczeństwo m.in. św. Jana Chrzciciela. Freski z mistrzowskimi efektami iluzjonistycznymi powstały w latach 1661-1666. Mattia Preti ozdobił też apsydę i kościelne kaplice. To, co wykonał w świątyni, znacznie umocniło jego artystyczną pozycję na Malcie i poza jej granicami. Ten wyjątkowy klejnot malarstwa barokowego możemy lepiej poznać dzięki instalacji z replikami fresków.

Ekspozycja pokazuje ponadto środki artystycznego wyrazu i metody ekspresji, jakie stosował Mattia Preti. Jako przykład służy tu obraz "Męczeństwo św. Katarzyny Aleksandryjskiej", który został przez niego przemalowany. Zmiany, jakie zaszły w dziele, ukazane są w multimedialnej prezentacji.

Na wystawie zobaczymy też dwa obrazy Mattii Pretiego ze zbiorów polskich instytucji kultury: "Pokłon pasterzy" z Muzeum Narodowego w Warszawie oraz "Partia tryktraka" z Zamku Królewskiego w Warszawie.

Wydarzenia towarzyszące wystawie

Ekspozycji towarzyszy bogaty program wydarzeń muzealnych dla dzieci, młodzieży i dorosłych, przybliżający twórczość Mattii Pretiego oraz tradycje Malty. Są to spotkania i warsztaty, m.in. poświęcone dawnym grom, podstawom malarstwa czy maltańskiej kuchni, wykłady maltańskich ekspertów oraz lekcje muzealne dla szkół.

Odbędą się również oprowadzania po wystawie dla rodzin z dziećmi, młodzieży i dorosłych, a także dla osób z niepełnosprawnością słuchu w PJM i wzroku z audiodeskrypcją.