Tadeusz Kantor Café Europe –  pokaz prac Tadeusza Kantora z rzymskiej kolekcji Stefanii i Dario Piga to prezentacja prac Tadeusza Kantora kupionych wprost od artysty przez włoską kolekcjonerkę i pozostających poza granicami naszego kraju. Wystawy zostały przygotowane przez Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora CRICOTEKA oraz Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Dzieła artysty z rzymskiej kolekcji zostaną pokazane w Krakowie w dwóch lokalizacjach równocześnie. W Galerii-Pracowni Tadeusza Kantora zaprezentowane zostanie osiemnaście rysunków i dwa obrazy, w Muzeum ASP czternaście rysunków i kolaży oraz jeden obiekt.

Ostatnia za życia Tadeusza Kantora wystawa odbyła się czerwcu 1990 roku i miała miejsce w Rzymie, w powstałej specjalnie by przyjąć to wydarzenie nowej galerii sztuki o nazwie Spicchi del Est. Jej właścicielka, Stefania Piga, stworzyła ją z myślą o prezentacji sztuki z Europy Wschodniej, stojącej – po upadku komunizmu – u progu okresu rozwoju i umacniania swojej pozycji w świecie Zachodu. Rok wcześniej Stefania Piga, podczas swojego pobytu w Polsce, poznała wielu artystów, w tym Tadeusza Kantora. Artysta nie tylko zgodził się inaugurować pracę galerii ekspozycją swoich dzieł, ale także przystał na propozycję bycia jej kierownikiem artystycznym. Z myślą o wystawie napisał tekst zatytułowany Café Europe, proponując jednocześnie, aby taką nazwę nosiła galeria.

Była to poetycka deklaracja… tekst, któremu towarzyszy grafika w formie spirali, zawierającej nazwiska wielkich ludzi, którzy stworzyli kulturę Europy, tekst zamykający się słowami, które bardziej niż proroctwo brzmią jak prawdziwe i jakże aktualne memento (…) kogo tam nie ma… prawdziwa Europa / Wieczna! / Spróbujcie tylko proponować jakieś barierki w „Café Europe”… Inauguracja wystawy okazała się wielkim sukcesem. (…) W Boże Narodzenie Kantor miał zaprezentować w galerii drugą wystawę i publicznie ogłosić, że obejmuje kierownictwo artystyczne nad placówką. Dziewiątego grudnia Stefania Piga otrzymała telefon od Jarka Mikołajewskiego z wiadomością o śmierci artysty. To był szok. Konsekwencją tych wydarzeń była decyzja Stefanii o objęciu przez nią samą kierownictwa nad galerią, gdyż każdy inny wybór wydawał się jej jakimś „drugim” wyborem… Café Europe, tę nazwę galeria przyjmie dopiero wiele lat później, po tym, gdy żal z powodu niedoszłego przewodzenia galerią przez Tadeusza Kantora nie będzie już tak dotkliwy.[i]

Grafika ze spiralą, będącą symboliczną reprezentacją Café Europe, zajęła centralne miejsce w rzymskiej kolekcji. Naturalnym jest, że stała się inspiracją do zatytułowania krakowskich wystaw – w Galerii Pracowni Tadeusza Kantora oraz Muzeum Akademii Sztuk Pięknych – oraz że podziwiać ją można na ekspozycji w Muzeum Akademii. Na wystawy sprowadzono także inne prace Tadeusza Kantora, które prezentowane były na rzymskiej wystawie. Należy jednak zaznaczyć, że nie mamy do czynienia z rekonstrukcją ówczesnego pokazu, na który złożyły się także dzieła artysty z kolekcji polskich muzeów. Krakowskie wystawy, których współorganizatorami są Cricoteka i Muzeum ASP w Krakowie, są prezentacją unikalnego zbioru prac Tadeusza Kantora, nieznanego dotychczas  polskiej publiczności.

Prezentację w Muzeum Akademii dopełnia obecny także na rzymskiej wystawie obiekt Dzieci w ławkach z kolekcji Cricoteki pochodzący ze spektaklu Umarła klasa. W aranżacji córki artysty, Doroty Krakowskiej, otoczony został rysunkami, które przedstawiają postaci z poszczególnych spektakli Cricot 2 wraz z przypisanymi im obiektami lub maszynami scenicznymi, postaci z niezwykłymi atrybutami, bądź po prostu sylwetki ludzi z otoczenia Kantora i samego artysty.

W towarzyszącym rzymskiej wystawie katalogu Tadeusz Kantor pisał:

(…) Przybyli chłopcy i dziewczęta

Z mojej Klasy Szkolnej.

Umarłej.

… I rysunki jak przypadkowe

Zapiski robione

Po kawiarniach lub w nocy w Biednym Pokoiku Wyobraźni. (…)

To w owym pokoiku przy ul. Siennej – dziś Galerii Pracowni Tadeusza Kantora, będącej oddziałem Cricoteki – w ramach drugiej, równoległej wystawy pokazane zostaną dwa obrazy z kolekcji: Powtórnie zaszedł mi drogę Napoleoński Żołdak z obrazu Goi i Ambalaż dechiré oraz trzy grupy rysunków z serii Głowy, Ambalaże ludzkie i Domy na plaży. Ta ostatnia seria może zostać powiązana z drugim z zaprezentowanych w Rzymie obiektów, czyli Trąbą Sądu Ostatecznego z Gdzie są niegdysiejsze śniegi, który będzie można zobaczyć na wystawie Tadeusz Kantor. Widma w głównej siedzibie Cricoteki od grudnia 2023 roku.

Ekspozycje w Galerii Pracowni Tadeusza Kantora oraz Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie są czymś więcej niż klasyczną prezentacją prac, stają się też okazją do przywołania wspomnień, a także oddania hołdu i wyrażenia wdzięczności Stefanii i Dario Piga – miłośnikom oraz wiernym kolekcjonerom dzieła Kantora.

[i] Silvia Parlagreco (Café Europe)  Dyrektor artystyczny: Tadeusz Kantor, nr archiwum CRC KWZ)