Wystawa makatek kuchennych, które kiedyś były dekoracją prawie każdej kuchni.

Wyszywane dobre rady

Na wystawie „Makatki - kuchenne literatki” prezentujemy prace pochodzące ze zbiorów: Muzeum Regionalnego w Środzie Śląskiej oraz Marii Brajczewskiej, Anny Bystrzanowskiej, Ludwiki Cherubin, Eleonory Kisteli-Dżus, Ireny Jakubowskiej, Barbary Jasińskiej, Małgorzaty Sokołowskiej, Marii Miłek, Bartka Nowaka, Beaty Bartoch i Wandy Trebus, Krystyny Pyrtak, Olgi Saganowskiej. Oglądając wystawę, przekonacie się Państwo, że niektóre z Pań są również autorkami makatek. Wyszywaniem zajmowały się w domach rodzinnych bądź na lekcjach ZPT. (zajęcia praktyczno-techniczne). Część z nich wyszywana była przez mamy, babcie czy teściowe. Najstarsze pochodzą z lat 40. XX wieku.

Do polskich domów makatki przywędrowały z Niemiec i Holandii po I wojnie światowej, rozpowszechniły się w latach 50. i 60. XX wieku. Umieszczano je w centralnych miejscach, by były widoczne po wejściu do pomieszczenia najczęściej nad stołem, kuchnią, przy szafkach z wodą. Podkreślały porządek, przytulność domu i gospodarność właścicieli, a umieszczone na nich napisy miały wskazywać i przypominać normy i zasady postępowania w życiu.

Wyszywane najczęściej ściegiem sznureczkowym pojedynczą nicią w kolorze niebieskim lub czerwonym, wykrochmalone i starannie wyprasowane wieszano  w kącikach czystości, nad wiadrami, przy kuchniach i nad stołem, w pokojach  dziecięcych, zawsze w dobrze widocznych miejscach. Chroniły ściany od zabrudzenia, demonstrowały też czystość i dbałość o higienę oraz gospodarność mieszkańców.

Makatki są rodzajem amatorskiej sztuki, często stawały się okazją do pokazania umiejętności plastycznych i hafciarskich oraz inwencji twórczej gospodyń domowych. Były skarbnicą i przekaźnikiem ludowych przysłów, życzeń, złotych myśli, modlitw.

W latach 70. XX wieku pojawiły się makatki drukowane, pochodzące z produkcji fabrycznej. Ich kompozycja była wzorowana na makatkach haftowanych. Składały się z tych samych dwóch elementów – rysunku i tekstu, tj. scenki rodzajowej, otoczonej bordiurą w postaci wici z dekoracyjnych kwiatów, liści, owoców oraz dopełniającym je napisem (przysłowiem, złotą myślą, życzeniem).

Z czasem te haftowane i drukowane tkaniny przestano kupować i ozdabiać nimi wnętrza. Dlaczego? Zmieniła się moda, większa była też dostępność innych elementów dekoracyjnych. To się zmienia, makatki wracają do łask i zdobią wnętrza współczesnych kuchni, można więc je spotkać nie tylko w muzeach.