I Wojna Światowa

Wielka wojna europejska rozpoczęta latem 1914 r. dotarła do Pińczowa jesienią. Nida stała się na kilkanaście miesięcy odcinkiem długiego frontu biegnącego od Bałtyku aż po granicę rumuńską . Pod miastem na prawym brzegu rzeki okopała się 1 Armia wojsk austro-węgierskich, ze  wzgórz nad Pińczowem kontrolowała okolicę 9 Armia rosyjska i jej artyleria. Walki miały charakter pozycyjny ze względu na równowagę sił . 3 marca 1915 oddziały  austriackie zluzowały Pierwsza Brygada Legionów J. Piłsudskiego. Jego sztab mieścił się we dworze w Grudzynach, kadry brygady stacjonowały w niedalekim Mierzwinie. Po bezskutecznych atakach oby stron i potyczkach grup patrolowych toczyły się tu bitwy artyleryjskie. Od ciężkich dział ucierpiało wiele miejscowości w tym Pińczów. W związku z ogólną sytuacją na froncie na początku maja Rosjanie opuścili miasto , które z kolei zajęli Austriacy.

Okupacja trwała więc nadal ale trzeba uczciwie przyznać , że Austriacy okazali się bardzo liberalni. Po dwuletniej przerwie, spowodowanej wybuchem wojny , wznowiło naukę Publiczne Gimnazjum Realne. Dyrektorował w nim Ferdynand Sliwiński, austriacki urzędnik wojskowy, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, polonista. W dniu 3 maja 1917 r. uroczyście odsłonięto pomnik Konstytucji , co było przejawem ożywienia uczuć patriotycznych. W roku następnym wojna zmierzała szybko do końca. W listopadzie rozbrojono pińczowski garnizon austriacki. W akcji uczestniczyli uczniowie gimnazjalni. Wkrótce wielu z nich przystąpiło do Armii Ochotniczej i wzięło udział w wojnie 1920 r. Żołnierzami zostało 24 uczniów , dwóch z nich do szkoły nie powróciło: Stanisław Lisowski , uczeń klasy piątej – poległ 26 kwietnia ; Gustaw Sznajderski ,też z klasy piątej- zmarł w szpitalu wojskowym .

II Wojna Światowa

Na Ponidziu II Wojna Światowa zaczyna się około 5-6 września kiedy przybywają tu rozbite pod Szczekocinami Krakowskie Brygady Kawalerii pod dowództwem gen. Piaseckiego. Mają za zadanie utworzyć linię obrony wzdłuż rzeki Nidy. W tym celu organizuje kilka wysuniętych punktów obserwacyjnych np. w Sędowicach, Michałowie i szwadron kolaży zajmuje pozycję przy moście w Motkowicach.

6 września zmuszeni są opuścić przeprawę w Motkowicach i wycofać się do Kij. Tam odbywa się krótka potyczka, później z całym ugrupowaniem wycofują się pod Busko gdzie pod Broniną zostają już całkowicie rozbici. Pińczów zostaje spalony. W płomieniach ginie kilkudziesięciu mieszkańców miasta a wśród nich kilku żołnierzy z Brygady Kawalerii.

Powstają oddziały partyzanckie. Na przełomie lipca i sierpnia powstaje Republika Pińczowska. Zajmuje obszar około 1000 km kwadratowych. Wyzwalają te tereny na okres około 1 miesiąca. Następnie wkraczają większe siły niemieckie na teren Republiki i zajmują ją . Odbija się to represjami, wywózką mieszkańców do obozów , rozstrzelaniami.

W styczniu 1945 r. na tereny świętokrzyskiego wkraczają Rosjanie. Tereny Ponidzia zostają wyzwolone.

Sztandar 1 Drużyny harcerskiej w Pińczowie.

Sztandar 1 Drużyny harcerskiej w Pińczowie ufundowany został przez patronat harcerski w 1919 r. Towarzyszył wszystkim uroczystościom szkolnym i państwowym w gimnazjum i w mieście. Każdy harcerz składał nań przyrzeczenie.
W okresie okupacji pilnie strzeżony przez nielicznych, wtajemniczonych, harcerzy Szarych Szeregów Roju Zbigniewowo w Pińczowie.
W 1948 r. podczas ostatniej odprawy starszyzny 1 Pińczowskiej Drużyny Harcerskiej postanowiono przekazać sztandar do archiwum kościelnego ks. Kozłowskiemu. Skąd najprawdopodobniej w wyniku donosu został zarekwirowany przez władze bezpieczeństwa.
W 1985 r. Główna Kwatera ZHP przejęła od osoby prywatnej w Warszawie 32 sztandary drużyn harcerskich z całej Polski. Wśród odzyskanych był także sztandar 1DH w Pińczowie z 1919 r.
Zgromadzenie środków przez Muzeum Harcerstwa w Warszawie , Muzeum Regionalne w Pińczowie ( dzięki hojności Pińczowian w całym kraju), wsparte dotacją z Ministerstwa Kultury i Sztuki umożliwiło dokonanie renowacji sztandaru. Akcja trwała od września` 2011 r. do grudnia ` 2013 r.
8.01.2014 r., sztandar po renowacji z rąk dh hm Kazimiery Traczyk dyrektor Muzeum Harcerstwa w Warszawie odebrali:
Burmistrz Miasta i Gminy Pińczów Włodzimierz Badurak i Dyrektor Muzeum Regionalnego w Pińczowie – Jerzy Znojek w asyście dh Piotra Strzeleckiego, pierwszego po 2.wojnie chorążego sztandaru i dh Wojciecha Junoszy- Dąbrowskiego członka I powojennej Komendy Hufca ZHP w Pińczowie.
Uroczystości związane z powrotem sztandaru do Pińczowa i Muzeum Regionalnego odbyły się
11.04.2014 r.