Rafał Olbiński to  jeden z najbardziej cenionych i rozpoznawalnych współczesnych artystów na świecie. W swojej twórczości jest wszechstronny, nawiązuje do klasycznych wzorców, utrzymując dzieła w jednorodnej stylistyce wpisującej się w nurt surrealizmu. Jego prace – przepełnione pozytywną energią oraz pewną dozą  humoru – są jednocześnie oszczędne w wyrazie, co angażuje odbiorcę i pozostawia mu przestrzeń do swobodnej analizy. Ważną inspirację dla artysty stanowi mitologia grecka. Jak podkreśla:

"Najbliższą mi tradycją, do której mogę się odnieść w swojej twórczości, jest mitologia grecka ze swoją fascynacją konfliktem pomiędzy snem a realnością, pomiędzy agonią a ekstazą oraz przede wszystkim jej kult piękna, którego miarą jest uroda ludzkiego ciała. Jestem pełen podziwu dla festiwalu ludzkiej fantazji, świata urodziwych i mądrych bogiń, uwodzicielskich półbogiń i zalotnych nimf, z powodu których wywołuje się wojny i zabija morskie potwory. Oczywiście staram się interpretować ten świat mitów z pozycji współczesnego człowieka, z zachwytem, ale i z dystansem, przekorą i humorem. Odkrywać w nim niezamierzone skojarzenia i metafory”.

R. Olbiński, Olbiński. Akty, Warszawa 2020

Olbiński tak interpretuje mityczne opowieści, że głęboko zapadają w pamięć. Przesycone symboliką obrazy ukazują fragmenty misternie utkanych światów – metafor otaczającej nas rzeczywistości – do których zwiedzenia twórca zaprasza widza.

               Organizatorzy monograficznych wystaw Rafała Olbińskiego skupiali się dotychczas przede wszystkim na jego malarstwie, traktując dokonania projektowe, stanowiące fundament działalności, pobocznie. Chcąc pokazać przekrojowo dorobek i wyraźnie zarysowujące się etapy twórczości artysty kuratorzy ekspozycji w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu oraz Muzeum Historii Katowic wyodrębnili w niej dwa okresy związane z miejscami jego pobytu, których wpływ niezaprzeczalnie widoczny jest w pracach Olbińskiego. Tak powstały dwie wystawy zatytułowane Warszawa – Nowy Jork oraz Warszawa – Martynika. Ukazują one kolejno dzieła z początku kariery i późniejszego czasu z charakterystycznymi dla obu okresów cechami.

               Pierwsza wystawa, Warszawa-Nowy Jork, prezentowana od listopada 2022 roku do kwietnia 2023 roku w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, stanowiła uhonorowanie początków kariery artysty. Etap ten związany był w dużej mierze z działalnością graficzną, którą rozpoczęły pierwsze projekty okładek dla „Jazz Forum”. Emigracja do Nowego Jorku i sukcesy w konkursach na okładki i ilustracje do takich magazynów, jak „Time”, „The New York Times”, „Newsweek”, „Der Spiegel”, „Businessweek”, „New Yorker”, „Stern” spowodowały, że artysta stał się rozpoznawalny w świecie sztuki. Przełomowymi momentami w jego karierze było zarówno zajęcie pierwszego miejsca w konkursie na plakat zatytułowany „Nowy Jork stolicą świata”, jak i otrzymanie nagrody „Za Najbardziej Znaczący Plakat Roku” Prix Savignac w Paryżu.

Druga wystawa Warszawa – Martynika goszcząca w Muzeum Historii Katowic od maja do listopada 2023 roku ukazuje przekrój twórczości, w której dominują malarstwo i rzeźba. Swoboda tworzenia na Martynice, gdzie Olbiński odnalazł drugi dom, ma odzwierciedlenie w jego pracach. W malarstwie artysta mógł w nieskrępowany sposób wyrażać siebie, m.in. poprzez wybór tematów dzieł, wśród których przeważają surrealistyczne przedstawienia światów, będące niczym zmaterializowane na płótnie sny. Piękno karaibskiej wyspy, głębia kolorów otaczającej natury zdają się przenikać do malarstwa z tego okresu, czyniąc je wyjątkowo intrygującym, wręcz baśniowym.

Rafał Olbiński w tym okresie sięgał również po nowe środki wyrazu. Wykonał m.in. projekty scenografii, form przestrzennych, w tym biżuterii, oraz podjął się działań z wykorzystaniem multimediów. Tematy przewijające się w malarstwie zainspirowały go także do napisania mających wydźwięk filozoficzno-moralizatorski Baśni o miłości i innych dziwnych przypadkach.

Wystawa w MHK obejmuje ponad 80 prac, z których największą grupę stanowią obrazy. W ich tematyce wyodrębnić można popularny w sztuce motyw – Ledy z łabędziem – odnoszący się do mitologii greckiej. Jeden z obrazów, stanowiący też podstawę plakatu do opery La donna del lago Gioachino Rossiniego, ukazuje łabędzia z twarzą kobiety – głównej bohaterki utworu –  oraz spoglądającego na nią mężczyznę – jej ukochanego. Biały ptak może być tu zarówno symbolem miłości, jak i wyobrażeniem  jednego z zalotników kobiety, który jak Zeus pod postacią łabędzia ukrywa tożsamość, by uwieść wybrankę. Obraz ten, wielokrotnie reprodukowany i wykorzystywany m.in. w projektach odzieży, kojarzony jest z okresem twórczości prezentowanym na ekspozycji w MHK.

Zarówno w Zabrzu, jak i w Katowicach wystawione zostały rzeźby Rafała Olbińskiego będące  nieodłącznym elementem obecnego okresu jego działalności. Ich tematyka odnosi się zazwyczaj do wcześniejszych dzieł malarskich, stanowiąc wspólny mianownik ekspozycji Warszawa – Nowy Jork oraz Warszawa – Martynika. Obie wystawy są próbą pełnego przedstawienia twórczości, której wszechstronność w takiej formie nie była do tej pory prezentowana.

Hanna Harkawy

kurator ekspozycji