Galeria Malarstwa Polskiego to reprezentatywny zbiór malarstwa polskiego Muzeum Górnośląskiego od początku XIX wieku do połowy XX wieku.

Kolekcja malarstwa polskiego Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu to jeden z cenniejszych zbiorów muzealnych w Polsce. Składają się na nią dzieła o wysokiej wartości artystycznej i symbolicznej. Dzięki temu zajmuje ona ważne miejsce w polskiej historii sztuki i pozwala w pełni zaprezentować twórczość polskich artystów.

Kilka faktów z historii

Po raz pierwszy zbiory Galerii Malarstwa Polskiego zostały pokazane w 1946 roku za sprawą Józefa Matuszczaka, który kierował Działem Sztuki bytomskiego muzeum. Rozwijał on koncepcję budowania kolekcji Tadeusza Dobrowolskiego, pierwszego dyrektora otwartego w 1927 roku Muzeum Śląskiego w Katowicach. Kiedy katowicką placówkę trawiła wojenna pożoga, jej zbiory zostały zabezpieczone w magazynach bytomskiego oddziału. Dzięki temu udało się ocalić zasoby Muzeum Śląskiego. W 1988 roku do restytuowanej cztery lata wcześniej katowickiej instytucji przekazano obrazy z przedwojennego Muzeum Śląskiego. Jednak dzięki konsekwentnej polityce kolekcjonerskiej bytomskiego muzeum, zawsze odwołującej się do wysokiej rangi artystycznej pozyskiwanych dzieł, nie wpłynęło to na jakość artystyczną i reprezentatywność historyczną gromadzonego po 1945 roku zbioru malarstwa. Dział Sztuki dysponuje 12 tys. dzieł. W Galerii Malarstwa Polskiego obecnie prezentowanych jest 155 eksponatów, w tym eksponaty dotychczas niepokazywane na wystawie stałej. Każdego miesiąca w ramach cyklu „Malarski deser” prezentowane będą także prace na co dzień niedostępne szerszemu odbiorcy.

Klasycyzm i realizm

Uwagę zwraca zespół portretów późnego klasycyzmu i związanego ze stylem biedermeieru tak zwanego realizmu mieszczańskiego (Kazimierz Wojniakowski, Karol Schweikart, Józef i Alojzy Reichanowie). Równie interesujące są przykłady nurtu romantycznego i jego kontynuacji w malarstwie polskim XIX wieku (prace Artura Grottgera czy Piotra Michałowskiego). Kolekcja malarstwa realistycznego drugiej połowy XIX wieku to głównie pejzaże, malarstwo rodzajowe, portrety, dzieła o tematyce historyczno-rodzajowej o wysokim poziomie artystycznym. Warto wymienić chociażby „Letni deszcz” i „Mgłę poranną” (1875) Wojciecha Gersona, „Murzynkę” i „Domy nad kanałem” (około 1897–1898) Aleksandra Gierymskiego czy „Wesele kozackie” i „Zwiad kozacki” (1873) Józefa Brandta.

Przełom XIX i XX wieku

Wśród dzieł malarstwa polskiego przełomu XIX i XX wieku znajdują się znakomite prace najważniejszych reprezentantów głównych nurtów tego okresu. Nie sposób nie wspomnieć o twórczości symbolistów: Jacka Malczewskiego („Głowa Eloe”, 1908), Stanisława Wyspiańskiego (słynny „Portret Wandy Siemaszkowej w stroju scenicznym Panny młodej z »Wesela«”, 1901), Juliana Fałata („Wenecja – Widok na San Giorgio Maggiore, 1903), Leona Wyczółkowskiego („Skały w Tatrach”, 1904, z cyklu „Legendy tatrzańskie”) oraz wczesnych ekspresjonistów: Konrada Krzyżanowskiego  Gustawa Gwozdeckiego czy Witolda Wojtkiewicza.

Na początku XX wieku polscy twórcy coraz chętniej odwoływali się do nowatorskich prądów sztuki francuskiej. Można to zauważyć na przykład w dziełach Józefa Pankiewicza  czy Jana Rubczaka.

Dwudziestolecie międzywojenne

Równie ciekawy i bogaty jest zestaw malarstwa polskiego okresu dwudziestolecia międzywojennego. Są to prace formistów (Jan Hrynkowski, Tytus Czyżewski, Zbigniew Pronaszko,), członków Stowarzyszenia Artystów Polskich „Rytm” (Wacław Borowski, Felicjan Szczęsny Kowarski), kapistów i członków innych ugrupowań kolorystycznych, takich jak Hanna Rudzka-Cybisowa, Karol Larisch, Piotr Potworowski czy Zygmunt Waliszewski.

Od lat 30. do 50.

W Galerii znalazły się również płótna członków Bractwa św. Łukasza (Jeremi Kubicki, „Podwieczorek”, 1936) odwołujących się do tradycjonalizmu oraz obrazy malarzy polskich z kręgu Szkoły Paryskiej (Roman Kramsztyk, Tadeusz Makowski, Zygmunt Menkes czy Eugeniusz Zak). Szeroko prezentowane są także: nowatorskie malarstwo Grupy Krakowskiej (Leopold Lewicki, Bolesław Stawiński, Sasza Blonder) i „Kompozycje heliograficzne” (1934–1939) Karola Hillera. Uwagę zwracają też znane na całym świecie rzeźbu Stanisława Szukalskiego.

Ekspozycję zamykają obrazy reprezentatywne dla prawie wszystkich kierunków i tendencji w plastyce polskiej lat 40. i 50. ubiegłego wieku, między innymi te autorstwa Jana Cybisa, Marii Jaremy, Tadeusza Kantora, Alfreda Lenicy czy Erny Rosenstein.

Na nowo

8 października 2017 Galeria Malarstwa Polskiego została ponownie otwarta dla odwiedzających Muzeum. Przestrzeń ekspozycyjna została gruntownie odrestaurowana i zmodernizowana, dzięki czemu zwiększa się komfort zwiedzania. Do dyspozycji gości są wygodne fotele, w których można się relaksować, podziwiając dzieła sztuki wybitnych polskich twórców. Za sprawą eleganckiego niebieskiego koloru ścian połączonych ze szlachetnym złotem oraz nowego oświetlenia ekspozycja została efektownie rozjaśniona, co nie tylko stwarza niepowtarzalną przyjazną, kameralną atmosferę, ale i pozwala wyeksponować walory prac.

Dopełnieniem Galerii Malarstwa Polskiego jest przekrojowy, ekskluzywny album zawierający część teoretyczną i wszystkie dzieła z kolekcji stałej, jak i wybranych 51 najciekawszych dzieł, niewłączonych do ekspozycji stałej. Dla wygody Czytelników streszczenie i podpisy dzieł zostały przetłumaczone na język angielski i niemiecki. Jest to niezwykle elegancka publikacja, pięknie wydana, o bogatej treści nie do przecenienia. Może stanowić wyjątkowy prezent, służyć edukacji całych pokoleń czy po prostu cieszyć oko.