Na wystawie „Przyroda Górnego Śląska” wejdziecie do magicznego świata przyrody, na co dzień niedostępnego i niemożliwego do podejrzenia w tak urozmaiconej formie. Wycinki rzeczywistości prezentowane w dioramach pozwalają zobaczyć z bliska zwierzęta w ich naturalnym środowisku. Ułatwiają one też zrozumienie procesów niewidocznych dla człowieka, między innymi życia rodzinnego zwierząt oraz etapów łańcucha pokarmowego.

Zwierzęta ukazane są w naturalnych pozycjach, podczas typowych dla nich czynności – śpiewu, walki, budowy gniazda, poszukiwania pokarmu. Podobnie jak w przyrodzie tak i tu wybrane gatunki mają swoje rytualne czynności, przedstawione są interakcje między osobnikami i gatunkami – wzajemna adoracja, zachowywanie ostrożności, okazywanie strachu czy ucieczka.

Wystawa  składa się obecnie z trzech części: „Lasy”, „Wody i mokradła” oraz „Pola i łąki”. W przygotowaniu są „Środowiska miejskie”. O kształcie ekspozycji decyduje także inny podział, na pory roku – lisy ukazane są wiosną, borsuki latem, a dziki zimą. Zadbaliśmy też o dopasowanie „zachowania” zwierząt do odpowiednich pór dnia.

Ekspozycji towarzyszy książeczka edukacyjna „W świecie przyrody”, która wyjaśnia i uzupełnia wiele podejmowanych na wystawie wątków.

Lasy

Pierwsza część wystawy ukazuje wybrane typy środowisk leśnych. Znajdziecie tu las liściasty – grąd – gdzie pośród gałęzi rosłego dębu można podejrzeć codzienne życie drobnych ptaków, które śpiewają, szukają pożywienia albo siedzą przy leśnej kałuży i gaszą pragnienie. Ukryta w gęstwinie paproci kuna przygotowuje się do ataku na niczego niespodziewającą się wiewiórkę. Wprawni obserwatorzy odnajdą również przedstawicieli różnych gatunków owadów korzystających z dobrodziejstw tego środowiska, między innymi walczące ze sobą jelonki rogacze czy szerszenie zgryzające drewno do budowy gniazda.

Inna diorama prezentuje lisicę niosącą do nory trójce swoich małych upolowanego bażanta, następna przeniesie Was do boru świerkowego, gdzie na pierwszym planie znajduje się para borsuków. Pośród gęstwiny gałęzi dostrzec można również śpiącą za dnia sowę uszatą i podenerwowane jej obecnością sikorki.

Na przykładzie pni dębowych możecie poznać fazy rozkładu drewna – od momentu ścięcia aż do jego całkowitej degradacji. Zapoznacie się także z elementami piramidy pokarmowej, począwszy od zajęcy ogryzających maliny, przez jastrzębia atakującego samicę cietrzewia, po szarpiące padlinę kruki.

W tej części ekspozycji znajduje się także przekrój pnia 85-letniego dębu szypułkowego, wyjątkowo grubego jak na swój wiek. Zaznaczone na nim daty informują, co ciekawego zdarzyło się na świecie w czasie, gdy on rósł w Wielowsi. To, co przeżył ten milczący świadek historii, można również częściowo wyczytać z jego słojów.

Część leśną wystawy kończy diorama zimowa z dzikami. Ponad 100-kilogramowy odyniec w towarzystwie lochy i dwójki młodych ryją na leśnej drodze w poszukiwaniu pożywienia, a mroczna sceneria zmierzchu tworzy niepowtarzalną atmosferę.

Wody i mokradła

W drugiej części wystawy prezentujemy między innymi fragment żeremi bobra. Choć gryzoń ten jest powszechnie znany, rzadko udaje się zobaczyć go z bliska, bo jest bardzo ostrożny w swoim naturalnym środowisku. Na wystawie można się mu przyjrzeć i zobaczyć, jakiego koloru są jego zęby – czy rzeczywiście tak białe jak w telewizyjnych reklamach? Towarzyszą mu dwa interesujące gatunki ptaków – gągoł i samotnik.

W kolejnej dioramie ukazany jest wycinek stawu. Nagle znajdziecie się pod wodą, z jej lustrem wysoko ponad Waszymi głowami. W toni wodnej uwagę przykuwają różne gatunki ryb, między innymi leszcz, okoń, lin i szczupak. Możecie też poznać innych mieszkańców tego świata, na przykład chrząszcze wodne i ślimaki. Macie okazję zobaczyć, jak wyglądają pływające po powierzchni ptaki, z perspektywy mieszkańców głębi. Nam z kolei znad wody przygląda się przepiękny zimorodek.

Trzecią dioramę stanowi rozległe trzcinowisko. W jeszcze niezazielenionych trzcinach dojrzeć można całą gamę ptaków uwijających się podczas okresu rozrodczego: różne gatunki kaczek, mew czy czapli. Budują one gniazda, zalecają się do swoich partnerek, polują. Z bliska można przyjrzeć się gniazdom między innymi ślepowrona, kormorana i remiza. Nie zabrakło również ssaków – piżmaka i wydry – oraz płazów, a pod wodą raków błotnych, szczeżui i zatoczek.

Pola i łąki

Trzecia część wystawy wprowadza w świat roślin i zwierząt zamieszkujących pola i łąki – okazuje się, że gdzieś za miastem, wśród roślin uprawnych toczy się życie, którego bogactwa najczęściej nie jesteśmy świadomi.

Zobaczycie tu nie tylko pięknie kwitnące rośliny, ale również mnóstwo gatunków zwierząt. Z bliska możecie zobaczyć uwijające się wśród kwiatów owady, zajrzeć do nory kreta, przekonać się, jak wygląda dom żuka gnojowego. W przestronnej dioramie budzi się życie, czajki spokojnie szukają pożywienia na podmokłym polu, a zadziorne wrony walczą o zdobycz.

Na wystawie nie zabrakło rywalizujących zajęcy podczas wiosennych parkotów. Zaprezentowaliśmy także chomika, który właśnie opuścił norę, pustułkę w locie, wypatrującą ofiary, a za miedzą parę saren odpoczywających na łące. Centralnie ustawiona diorama z wiernie odtworzonymi detalami środowiska pozwala z każdej strony przyjrzeć się temu tak bliskiemu, a zarazem mało znanemu światu.

Zwiedzając wystawę „Przyroda Górnego Śląska”, możecie doświadczać przyrody różnymi zmysłami – oglądać, słuchać ptasich treli czy dotykać mniej lub bardziej puszystych futer największych leśnych ssaków (między innymi lisa, sarny, muflona, jelenia europejskiego) oraz pni drzew (olszy czarnej, jesionu wyniosłego, dębu szypułkowego i tak dalej). Najważniejsze informacje pod obiektami zapisane są także alfabetem Braille’a.

Dzięki temu, że umieściliśmy eksponaty w dioramach, możecie je oglądać prawie z każdej strony. Wszystkie obiekty zostały przygotowane w Pracowni Preparacji i Konserwacji Zwierząt Muzeum Górnośląskiego.

W osobnej sali wystawione są najcenniejsze na tej wystawie eksponaty – okazy żubrów założycieli restytuowanego światowego stada.