Dzieje górnictwa rud żelaza

Wystawę stałą „DZIEJE GÓRNICTWA RUD ŻELAZA”, zrealizowano w podziemnych korytarzach wydrążonych w latach 1974-1976 pomiędzy Pawilonami Wystawienniczymi Muzeum Częstochowskiego w Parku im. ks. Stanisława Staszica. Stanowi ona w całości model najbardziej charakterystycznych dla kopalnictwa rud żelaza wyrobisk podziemnych w skali naturalnej.

15 maja 2008 roku odbyło się jej uroczyste otwarcie. Wystawa powstała na bazie scenariusza mgr inż. Tadeusza Lostera – kierownika Działu Historii Górnictwa i Techniki Górniczej w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Całość jest efektem współpracy Muzeum Częstochowskiego z członkami Koła Seniorów Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa w Częstochowie oraz Naczelną Organizacją Techniczną w Częstochowie. Aranżację plastyczną ekspozycji wykonała Bożena Mazur z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu przy współpracy z pracownikami Działu Historii Muzeum Częstochowskiego. Eksponaty do wystawy pochodzą z kopalń rud żelaza regionu częstochowskiego, m.in. „Rudniki”, „Wręczyca”, „Barbara”, a największa ich ilość pochodzi z Kopalni „Szczekaczka” w Brzezinach. Ideą ponownego otwarcia MUZEUM GÓRNICTWA RUD ŻELAZA była chęć ocalenia wielowiekowej tradycji górnictwa rudnego charakterystycznego dla regionu częstochowskiego.

MUZEUM GÓRNICTWA RUD ŻELAZA w Częstochowie jest jedyną tego rodzaju placówką w kraju, która pokazuje dzieje i rozwój górnictwa rudnego w Polsce. Na wystawie przedstawiono wyrobiska chodnikowe w obudowie drewnianej i stalowej, komorę pomp oraz fragment „ściany” eksploatacyjnej z obudową i wyposażeniem w maszyny i urządzenia. W chodnikach i komorach ustawiono oryginalne maszyny i środki transportu. W sali ekspozycyjnej podzielonej na wyodrębnione stanowiska pokazano pełny zestaw narzędzi i maszyn służących w przeszłości w pracy górników. Zgromadzono m.in. liczne rodzaje obudów wyrobisk kopalnianych, lamp górniczych oraz minerałów. Przedstawiono również historyczne narzędzia i metody wydobywania rudy żelaza.

Wystawa cieszy się dużym zainteresowaniem nie tylko częstochowian, ale także odwiedzających miasto pielgrzymów i turystów.

Należy zaznaczyć, że pod koniec lat 60. XX wieku, gdy zaczęto ograniczać wydobycie rud żelaza, zostało utworzone jedyne w Polsce MUZEUM GÓRNICTWA RUD ŻELAZA jako samodzielny oddział Muzeum Częstochowskiego. Otwarte w 1968 roku wraz ze stałą ekspozycją pt. „Dzieje górnictwa i hutnictwa żelaza na ziemiach polskich” mieściło się w pawilonie wystawienniczym „A” w Parku im. ks. St. Staszica koło Jasnej Góry. Pod koniec lat 70. XX wieku w związku z planowaną likwidacją górnictwa rud żelaza postanowiono przeznaczyć jedną z likwidowanych kopalń na kopalnię zabytkową. Była nią kopalnia „Szczekaczka”. Uroczyste otwarcie nastąpiło w 1980 roku. Mimo że obiekt cieszył się dużym zainteresowaniem, Kopalnia Zabytkowa została zlikwidowana do roku 1983. Po likwidacji Kopalni środowisko górnicze wystąpiło o ponowne reaktywowanie MUZEUM GÓRNICTWA RUD ŻELAZA pod Jasną Górą. Skansen górniczy był czynny od 1989 do 1996 roku, kiedy to po remoncie pawilonu „A” zamurowano przejście do części podziemnej. Ponowne otwarcie Muzeum ze stałą ekspozycją Dzieje Górnictwa Rud Żelaza nastąpiło dopiero w 2008 roku, po wykonaniu osobnego wejścia do obiektu.

Nowa stała wystawa MUZEUM GÓRNICTWA RUD ŻELAZA prezentowana w wyremontowanym obiekcie, została zmodyfikowana oraz uzupełniona o nową aranżację plastyczną. Jest reliktem dawnej kultury górniczej, przez wieki związanej z regionem częstochowskim. Dzięki wystawie przetrwa pamięć o tradycjach historycznych regionu, a zwiedzający przez kolejne dziesięciolecia będą mieli kontakt z cennym dziedzictwem kulturowym.

Muzeum jest unikalnym obiektem, stanowiącym bardzo ważny punkt na mapie atrakcji turystycznych naszego kraju. Wystawa przybliża tradycje górnicze leżące u podstaw rozwoju gospodarczego Częstochowy i regionu. Częstochowa, znajdująca się pośrodku rudonośnego pasma zalegającego od Zawiercia po Wieluń, od XIV wieku odgrywała rolę centralnego ośrodka przemysłu górniczego i hutniczego. Staraliśmy się stworzyć ekspozycję, która zaciekawi tak starszych odbiorców, jak i młodzież – bowiem nieocenione są jej walory edukacyjne i bezpośredni kontakt z zabytkiem. Osoby zainteresowane tematyką z zakresu historii górnictwa mogą poszerzyć wiedzę dzięki pomocy przewodnika multimedialnego oraz filmu pod tytułem „Z dziejów górnictwa rud żelaza”. Film, zrealizowany w końcowym etapie funkcjonowania ostatnich kopalń rud żelaza, prezentowany jest w sali ekspozycyjnej Muzeum.

Walory MUZEUM GÓRNICTWA RUD ŻELAZA doceniono w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Śląskiego wpisując ją w 2009 roku na SZLAK ZABYTKÓW TECHNIKI Województwa Śląskiego.