Wystawa „Nasz dom, nasz blok. Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego 1933/2023” opowiada o wyjątkowym założeniu architektonicznym, które jako jedno z pierwszych w Polsce realizowało koncepcję nowoczesnego zamieszkania wzorowanego na rozwiązaniach europejskich tego czasu. Szczególnego znaczenia nabrało w międzywojennej Łodzi – ośrodku przemysłowym, zanieczyszczonym, o złych warunkach mieszkaniowych.

Przestrzeń ekspozycyjna Galerii Zachodniej w Pałacu rodziny Poznańskich została podzielona na siedem stref tematycznych. Pierwsza z nich to oś czasu, która w skondensowany sposób przybliża ekspresowe tempo budowy osiedla oraz proces formowania się nowego ładu architektonicznego oraz społecznego, wyjaśniając pierwszą z dat zawartych w tytule wystawy. Synergia między ludźmi i miejscem była ważnym celem projektów modernistycznych, a przykładem wzajemnych oddziaływań otoczenia na mieszkańców i vice versa jest działalność artystyczna, naukowa, propagatorska sławnych mieszkańców kolonii na Polesiu Konstantynowskim, zasygnalizowana w drugiej części ekspozycji. Kolejna strefa ukazuje kontekst ideowy, europejski i lokalny budowy osiedla, które – odpowiadając na potrzeby mieszkaniowe łodzian – wpisywało się w praktyki modernizacyjne II Rzeczpospolitej. Stanowiło ono również ważny głos w dyskusji o kształcie zbiorowego zamieszkania. Uzyskaną przez nie rangę podkreśla fakt, że reprezentowało Polskę na wystawie Die Wohnung für das Existenzminimum (Mieszkanie najmniejsze, Frankfurt, 1929) wraz z dwoma doskonale znanymi dziś założeniami – Warszawską Spółdzielnią Mieszkaniową i Gdyńską Spółdzielnią Mieszkaniową. Mimo, że nie zostało zrealizowane w całości, nie zmieniło radykalnie złej sytuacji mieszkaniowej w Łodzi, to ustanawiało nowe wzorce mieszkaniowe i praktyki miejskie, o czym – między innymi poprzez makiety dotykowe i zdjęcia wielkoformatowe – opowiada strefa poświęcona architekturze, stanowiąca punkt centralny wystawy. Zgodnie z modernistycznymi wizjami budynki miały regulować nie tylko sprawy bytowe, ale służyć też wyższym celom społecznym – formować zaangażowanego w sprawy publiczne obywatela. Drogą do ich osiągnięcia miało być ograniczenie przestrzeni przeznaczonej na mieszkania (które jednak starano się funkcjonalnie wyposażać) i przeniesienie wielu czynności do współdzielonych pomieszczeń, takich jak pralnia czy suszarnia. Zwracano przy tym również uwagę na opiekę nad najmłodszymi mieszkańcami, ich edukację i sposoby spędzania czasu wolnego. Ostatnie dwie strefy historycznej części wystawy poświęcone zostały mieszkaniom – ich wyposażeniu i urządzeniu oraz społeczności, zamieszkującej to modernistyczne funkcjonalne osiedle.

Dopełnienie wystawy, której zasadnicza treść skupiona jest w okresie przed wybuchem II wojny światowej stanowi współczesny portret różnorodnej, a przy tym bardzo aktywnej społeczności Osiedla im. Józefa Montwiłła-Mireckiego. Przestrzeń ta zachowała wiele ze swoich walorów. Po latach zapomnienia, w 95. rocznicę wzniesienia pierwszych budynków, Muzeum Miasta Łodzi i Fundacja Urban Forms pragną wesprzeć mieszkańców w ich staraniach o przywrócenie pamięci i należnego uznania wyjątkowemu pod wieloma względami założeniu architektonicznemu. Osiedle dziś jest zabytkiem, ale i żywą tkanką miejską, istotną dla działań lokalnych aktywistów. Świadomość przeszłości tego miejsca, którą wspólnie pielęgnujemy poprzez wystawę i wydarzenia towarzyszące wspomaga budowę tożsamości i kreuje genius loci tego miejsca.

Kuratorki wystawy: Aleksandra Sumorok, Anna Łagodzińska Pietras
Scenografia wystawy: Maja Pawlikowska
Identyfikacja wizualna wystawy: Łukasz Chmielewski
Autorka zdjęć współczesnych: Magda Ghia
Reżyseria światła: Artur Frątczak
Koordynacja: Ewelina Skorupa
Makiety 3D: Justyna Pietrzykowska-Kulus
Tłumaczenie: Małgorzata Pawlikowska

Inspiracją do powstania wystawy był projekt prezentowany we Frankfurcie „Nasz dom, nasz blok. Osiedle im. Józefa Montwiłła-Mireckiego 1933/2023” zainicjowany przez Prezeskę Fundacji, Panią Teresę Latuszewską-Syrdę.

Współpraca:

Rada Osiedla im. Józefa Montwiłła-Mireckiego, Stowarzyszenie Mieszkańców Osiedla im. J. Montwiłła-Mireckiego „Polesie”, Aleksandra Krupa-Ławrynowicz i Sebastian Latocha – Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego, Archiwum Państwowe w Łodzi, Biblioteka Miejska w Łodzi – Filia nr 23 oraz zespół Muzeum Miasta Łodzi: Paulina Długosz, Anna Frankowska,  Anna Karbowiak, Adam Klimczak, Tomasz Kochelski, Michał Maciuk, Magdalena Makówka, Małgorzata Nadachewicz, Natalia Scegielniak-Glica, Paweł Zaremba,  Jarosław Barański, Jacek Borchun, Wiktor Dzwoniarek, Piotr Nowicki, Zdzisław Piotrowski, Marcin Sadłowski, Piotr Stankiewicz

Szczególne podziękowania za wsparcie organizacyjne i merytoryczne dla: Doroty Fornalskiej, Zofii Gawlikowskiej-Hatłas, Tadeusza Krzemińskiego, Marcina Rosowskiego, Wojciecha Tarczewskiego

oraz

Stanisława Baranowskiego, Jacka Bauera, Heleny Galickiej, Jolanty Gromadzińskiej, Anny Humańskiej-Sikory, Andrzeja Kuryłka, Andrzeja Mikuły, Agnieszki Minich-Scholz, Zofii Wiśniewskiej, Ewy Wykroty,  Janusza Zagrodzkiego