Dzień tygodnia | Godziny otwarcia | |
---|---|---|
poniedziałek | 08:00 - 15:00 | |
wtorek | 08:00 - 15:00 | |
środa | 08:00 - 15:00 | |
czwartek | 08:00 - 15:00 | |
piątek | 08:00 - 15:00 |
Święta | Godziny otwarcia |
---|---|
2024.12.25 (środa) | x |
2024.12.26 (czwartek) | x |
Powyższy cennik dotyczy całego obiektu. |
Wystawa przedstawia w sposób syntetyczny główne aspekty trudnego problemu naukowego, jakim jest ewolucyjna historia pióra.
Archaeopteryx
Od Połowy XIX w, to znaczy od czasu odkrycia pierwszych szczątków jurajskiego archeopteryksa (praptaka) naukowcy mają dowody na ewolucyjne pokrewieństwo ptaków i gadów. Archeopteryks, łącząc w sobie zarówno cechy ptasie, jak i gadzie, jest idealnym "ogniwem pośrednim". Najbardziej oczywistą ptasią cechą, którą można dostrzec u praptaka jest obecność piór.
Pióra archeopteryksa wyglądają tak, jak pióra ptaków współczesnych. Z tego właśnie powodu to fundamentalne dla paleontologii znalezisko, mówiące nam wiele o ewolucji ptaków, nie wyjawia nam jednocześnie prawie nic na temat wczesnej ewolucji samych piór, czyli struktur okrywowych, które współcześnie występują wyłącznie u ptaków.
Brak znalezisk wczesnych i prymitywnych piór doprowadził do sytuacji, w której badacze zajmujący się problemem ewolucji pióra byli zmuszeni ograniczyć się tylko do teoretycznych spekulacji. Jak łatwo się domyśleć doprowadziło to do powstania licznych, częstokroć całkowicie sprzecznych hipotez. Najbardziej znaczącym założeniem tych spekulacji było przyjęcie ewolucji pióra w wyniku przekształcenia gadziej łuski. Skoro ptaki pochodzą od gadów (na co wskazuje archeopteryks) to logicznym założeniem było, że ich pióra powstały właśnie z łusek.
Kości dinozaurów
Badacze studiujący anatomię dinozaurów już dość dawno bo jeszcze w XIX wieku zauważyli zasadnicze podobieństwa anatomiczne pomiędzy ptakami i dinozaurami. Choć podobieństwa w budowie kośćca pomiędzy oboma grupami były zauważane wielokrotnie i przez różnych badaczy, nie brak było również przeciwników wiązania ptaków z dinozaurami. Same kości nie wystarczały – dowody anatomiczne nie dawały ostatecznej odpowiedzi w tej kwestii... i tu z pomocą przyszło pióro.
Dinozaury z piórami
Pod koniec XX wieku w północno-wschodnich Chinach w prowincji Liaoning odkryto opierzone dinozaury. Na wystawie możemy zobaczyć rysunek drzewa, które ilustruje wzajemne pokrewieństwo wybranych z tych dinozaurów. Ilustracja ta pozwala uzmysłowić sobie jak szeroko pióra były rozpowszechnione wśród dinozaurów i w których grupach zostały one odkryte do tej pory.
Znaleziska te potwierdziły wyniki uzyskiwane niezależnie na drodze badania anatomii: ptaki są blisko spokrewnione z dinozaurami drapieżnymi takimi jak Velociraptor znany z filmu "Park Jurajski" Stevena Spielberga.
Model evo-devo ewolucji pióra
Mniej więcej w tym samym czasie badacze zaczęli do problemu ewolucji pióra podchodzić z nieco innej strony. Teraz zwrócili się oni ku obserwacjom rozwoju ptasiego pióra. Ta metoda badawcza zwana w skrócie evo-devo (z ang. Evolutionary Developmental Biology) doprowadziła do stworzenia modelu ewolucji pióra, który wolny jest od wszelkich założeń i opiera się na obserwacjach rzeczywistych struktur, które pojawiają się w czasie rozwoju pióra. Pierwszym z dwóch głównych wniosków, które płyną z tych dociekań jest rozpoznanie hierarchii budowy w piórze. Zanim powstanie typowe pióro konturowe, np. lotka, musi powstać szereg struktur takich jak promienie, stosina, promyki. Elementy te współtworzą pióro, ale powstają kolejno w wyniku modyfikacji struktur wcześniejszych. W rozwijającym się piórze najpierw powstają promienie i dopiero w wyniku ich zrostu i dalszych modyfikacji mogą pojawić się: stosina i promyki. Na tej podstawie naukowcy byli w stanie określić kolejność ewolucji elementów budujących pióro. Drugim ważnym wnioskiem płynącym z tych badań jest stwierdzenie, że pióro nie powstało w wyniku modyfikacji gadziej łuski i z punktu widzenia ewolucyjnego jest całkowicie nową strukturą okrywową.
Pióra ptaków
Rozwój pióra jest procesem złożonym nic więc dziwnego, że pióra ptaków, które powstają w jego wyniku mogą różnić się nie tylko barwą ale również budową. Rdzeń wystawy stanowią pióra ptaków, które dobrano tak aby przybliżyć widzom różnorodność barwy, budowy i wielkości tych struktur okrywowych.
Dino-ptaki
Na wystawie przedstawiono również zdjęcia współczesnych dinozaurów czyli ptaków, od których te pióra pochodzą. Ważnym akcentem są umieszczone pomiędzy nimi fotografie trzech chińskich opierzonych dinozaurów. Takie ich umieszczenie nie jest przypadkowe i ilustruje stopniowe zacieranie się granic pomiędzy tym co jest dinozaurem i tym co jest ptakiem. Dziś już wiemy, że pióro – struktura okrywowa, której obecność u ptaków jest jednym z elementów definiujących tę grupę – pojawiło się już u mezozoicznych gadów.