Te efektowne kamienie ozdobne zbudowane są z wielobarwnych, z reguły koncentrycznych pasm. W ich wnętrzach kryją się niekiedy geody – okrągłe lub owalne pustki skalne zawierające pięknie wykształcone kryształy kwarcu. Często spotykane przezroczyste kryształy noszą nazwę kryształu górskiego, natomiast fioletowe – ametystu.

Kwarc jest krystaliczną odmianą krzemionki, czyli ditlenku krzemu. Agaty również stanowią postać krzemionki, jednak skrytokrystaliczną, to znaczy zbudowaną z mikroskopijnych, niedostrzegalnych dla nieuzbrojonego oka kryształów. Taka forma krzemionki określana jest ogólnym mianem chalcedonu, natomiast agaty są jedną z jego odmian.

Najbogatsze polskie wystąpienia tych pięknych kamieni znajdują się na Dolnym Śląsku, przede wszystkim w rejonie Gór Kaczawskich. Znajdowane tam okazy mają czerwonawą, rzadziej zielonkawą barwę. Niekiedy spotykane są okazy, które nie wykazują wyraźnej budowy pasmowej.

Zadziwiająca jest geneza agatów. Ma ona z reguły związek z działalnością wulkaniczną oraz obecnością gorących źródeł. Agaty tworzą się w szczelinach i pęcherzach porowatej, przesyconej gazami lawy. Z czasem lawa staje się skałą wylewną, a w pustkach przepływają gorące roztwory oraz pary. Wytrąca się z nich krzemionka, a kolejne jej warstwy mają różne zabarwienie, w zależności od składu chemicznego roztworu.

Taka była też historia agatów z Dolnego Śląska, które możemy podziwiać na wystawie. Skała, w której się znajdują, powstała blisko 300 milionów lat temu jako produkt erupcji wulkanicznych. Po zastygnięciu lawy do pustek skalnych trafiały gorące roztwory, z których wytrącała się krzemionka tworząca agaty.

Liczne znaleziska agatów pozwalają nam stwierdzić, że w ostatnim okresie ery paleozoicznej (permie), czyli prawie 300 milionów lat temu, na terenie dzisiejszego Dolnego Śląska dymiły wulkany, a ich popioły pokrywały niemal całe terytorium współczesnej Polski. Podobne wulkany działały także w okolicach Krakowa ? tam również można znaleźć permskie skały wulkaniczne.

W naszych zbiorach znajduje się niezwykle bogata, licząca kilkaset okazów, kolekcja polskich agatów. Zwiedzający mogą zachwycić się bogactwem i subtelnością form, jakie tworzy ten niezwykły kamień, a także zaobserwować, jak świetnie ukrywa się on przed ludzkim wzrokiem wewnątrz skał, i jak dużo wysiłku wymaga odnalezienie oraz wypreparowanie najpiękniejszych agatów.

Nowością naszej wystawie agatów są uaktualnione opisy kolekcji kamieni ozdobnych z Dolnego Śląska, przygotowane przez studentów: Bartosza Pieterka oraz Kingę Waśko.

Do przeczytania:

Rzymełka, J., 2009. Definicja, nazwa i historia wykorzystania agatów. Przegląd Geologiczny 57, 1, 36-38.