1. Chałupa z Gozdu Lipińskiego

Chałupa zbudowana została w 2 poł. XIX w. przez niezamożną, ukraińską rodzinę Łaszczyhów. Od 1925 r. do czasu zakupu przez muzeum (1980 r.), należała do rodziny Koniecznych. Należy do typu chałup szerokofrontowych, symetrycznych i wyróżnia się małymi rozmiarami. Konstrukcje wieńcowe ścian budują bale i połowizny sosnowe, zwęgłowane na jaskółczy ogon z ostatkami. Jednotraktowe wnętrze tworzy centralna sień, izba i komora. Całość pod dachem pokrytym gładko strzechą z narożami schodkowymi.

2. Kapliczka z Korytkowa Dużego

Na rozstaju dróg, w otoczeniu drzew, usytuowana jest wolno stojąca, drewniana kapliczka przydrożna. Pierwotnie – przed przeniesieniem do skansenu – stała na skrzyżowaniu dróg z Lublina do Biłgoraja oraz z Korytkowa do przeprawy przez rzekę Białą Ładę. Ze względu na most i pobliską rzekę ustawiono wewnątrz figurę św. Jana Nepomucena, patrona mostów i tonących, dobrej sławy i szczerej spowiedzi, chroniącego – według ludowych wierzeń – od powodzi.

Należy ona to typu kapliczek brogowych a pochodzi z poł. XIX w. Zbudowana z drewna sosnowego na podmurówce, posiada czterospadowy daszek, pokryty dranicami, z mocno wysuniętym okapem, wspartym na profilowanych słupach, z płotkiem ze sztachetek. Całość, zwieńczona drewnianą sterczyną z żelaznym, kutym krzyżem, świadczy o wysokim kunszcie ciesielskim wykonawcy. Oryginalna rzeźba św. Jana Nepomucena została skradziona jeszcze w Korytkowie w 1968 r. Tę w skansenie wykonał w 1996 r. Czesław Bielak z Niedrzwicy Dużej.

3. Zagroda z Korytkowa Dużego

Drewniana, szerokofrontowa chałupa węgłowa, zbudowana w 1798 r., jest jedną z nielicznych XVIII-wiecznych chałup, w której nie zmieniono pierwotnego rozplanowania wnętrza i funkcji pomieszczeń. W jednym trakcie pomieszczone są w niej izba, przechodnia sień i komora. ściany o konstrukcji wieńcowej zbudowane są z bali sosnowych, zwęgłowanych na obłap z ostatkami. Całość przykryta dachem czterospadowym, pokrytym słomą schodkowo z okapem z dranic (tzw. szarem).

We wnętrzu, w izbie i komorze podłogi oraz sufity deskowane, w sieni sufit z kołków (dyli). Pułap izby wsparty belkiem z wyrokiem z rytą rozetą i datą „1798”. Urządzenia ogniowe wymurowane z kamienia wapiennego (opoki). W izbie trzon kuchenny z otwartym paleniskiem i kapą, piec ogrzewczy i chlebowy z zapieckiem. Gotowano tu na żelaznych „dynarkach” stawianych nad ogniem. W sieni komin słupowy z grubą i paleniskiem u podstawy.

Wolno stojące budynki gospodarcze w zagrodzie z Korytkowa Dużego pochodzą z dwóch miejscowości. Z Zagumnia translokowano, zbudowaną ok. 1870 r., drewnianą, trójdzielną stodołę. Budynek inwentarski (zw. oborą), zbudowany na pocz. XX w., pozyskano z Bukowskiego Przedmieścia (obecnie część Tarnogrodu). Oba obiekty przykryte dachem krytym słomą z szarem z dranic. Całość siedliska uzupełnia zlokalizowana przy bramie wjazdowej studnia z żurawiem i piwnica ziemna konstrukcji na sochę i ślemię, z dachem z kołków (dyli) pokrytych słomą i ziemią. W zainscenizowanym w narożu obejścia małym sadzie pasieka z ulami kłodowymi (stojącymi i leżącymi). Nawiązuje do niej wiszący na jabłoni mały ul kłodowy, tzw. wabik – do chwytania rojów pszczół.

Budynki gospodarcze i część ogrodzenia w zagrodzie z Korytkowa Dużego w dniu 11.10.2005 r. spłonęły na skutek podpalenia. W 2006 r. zostały odbudowane – są to więc rekonstrukcje historycznych obiektów.

4. Piwiarnia z Siedliszcza

Ekspozycja piwiarni z Siedliszcza tymczasowo zaaranżowana została w budynku z Bełżca, zbudowanym prawdopodobnie w 1866 r. (data wyryta w nadprożu). Jest to budynek drewniany, konstrukcji węgłowej, obecnie czterownętrzny, z murowaną piwnicą z dachem krytym gontem. Wzniesiony dla potrzeb administracji gminnej, w końcu XIX w. mieścił urząd gminy z aresztem. W 1899 r. jedno z pomieszczeń udostępniono miejscowej szkole na salę lekcyjną. Obiekt pełnił funkcje szkolne do lat 1960-tych. Docelowo planowana jest tu ekspozycja stała dwóch sal lekcyjnych i sieni wynajmowanych w latach 1930-tych dla potrzeb szkoły powszechnej w Bełżcu.

5. Reprezentacyjna brama wjazdowa do majątku Krychowskich

6. Zagroda z Teodorówki

Zagroda z Teodorówki prezentuje jeden z ciekawszych typów wiejskiej zabudowy drewnianej. Należy do typu okólników mieszkalno-gospodarczych występujących na Lubelszczyźnie w 2 poł. XIX i na pocz. XX wieku. Wyróżnia się bardzo funkcjonalnym układem przestrzennym. Pod wspólnym słomianym dachem zestawione są tutaj: chałupa, budynek inwentarsko-gospodarczy, stodoła, wozownia z dwoma bramami wjazdowymi. Poszczególne części obejścia stawiano na przełomie XIX i XX w. – do 1905 r. Przed domem urządzony jest ogródek kwiatowy ogrodzony płotem sztachetowym.

Pięciownętrzna chałupa konstrukcji węgłowej posiada ganek od frontu i poddach od podwórza. W półtoratraktowym układzie mieści izbę i alkierz od północy, sień z wydzieloną kuchnią w części środkowej oraz komorę od południa, podzieloną na dwa pomieszczenia. Całość przykrywa czterospadowy dach, nad gankiem wsparty na słupach. We wnętrzu, wymurowane z kamienia wapiennego i cegły, urządzenia ogniowe złożone z dwóch trzonów kuchennych (izba, kuchnia), pieca chlebowego i ogrzewczego oraz komina.

Budynek inwentarsko-gospodarczy składa się chlewu z kurnikiem, obory, podszopia z murowaną piwnicą i stajni z pomieszczeniem na sieczkarnię. Czterownętrzna stodoła mieści pośrodku boisko, po bokach komorę i zapole z wydzielonym „plewnikiem”. Okólnik zamyka wozownia z dachem trzyspadowym połączonym ze stodołą, wspartym od strony podwórza na słupie.

W komorze chałupy znajduje się ekspozycja sklepiku wiejskiego z około 1939 r.

7. Zagroda z Bukowej

Siedlisko z Bukowej jest typowym przykładem wielobudynkowej zagrody chłopskiej o luźnej zabudowie z rejonu biłgorajskiego, występującej tam w okresie od 2 poł. XIX do poł. XX wieku. Tworzą ją: chałupa, budynek gospodarczy, stodoła, studnia z żurawiem i piwnica ziemna. Obiekty wyróżnia, charakterystyczne dla tego terenu, pokrycie dachów tarasowo słomą z pierwszym rzędem poszycia (zw. „szarem”) wykonanym z dartych dranic lub desek. Przed chałupą urządzony ogródek kwiatowo-warzywny. Całość otacza płot „dranczasty”. W ogrodzeniu, od strony drogi, brama i furtka nakryte daszkami dwuspadowymi z desek.

Chałupa należy do typu obiektów szerokofrontowych o konstrukcji wieńcowej. Zestawiono ją z połowizn sosnowych zwęgłowanych na tzw. „rybi ogon”. W jednym trakcie, po obu stronach przelotowej sieni, wydzielono tu izbę i komorę. Pułap izby wsparty jest na siestrzanie (zw. „belkiem z wyrokiem”) z rytą rozetą i datą budowy chałupy „1857”. Urządzenia ogniowe – trzon kuchenny z otwartym paleniskiem i kapą, piec ogrzewczy i chlebowy, zapiecek – wymurowane z kamienia wapiennego, opoki. Dym odprowadzany archaicznym kominem sztagowym.

Budynek gospodarczy zw. oborą wybudowany został w 2 poł. XIX w. Wyodrębniono w nim oddzielne pomieszczenia – stajnię, oborę, chlew, szopę-wozownię. Stodoła, jedna z najstarszych zachowanych na Roztoczu, o planie typowym dla XIX wiecznych stodół okolic Biłgoraja (komora-boisko-zapole), posiada przed wrotami unikalny ganek z dachem pełniącym funkcję wyżki. Zbudowana została w 1839 lub 1857 r. (obie daty wyryte na futrynie drzwi do komory). Na podwórzu wykopana piwnica ziemna (tzw. jama) z pułapem z dębowych żerdzi, przykryta deskowym dachem dwuspadowym. Obok studnia z żurawiem z drewnianą, dębową cembrowiną.

8. Kuźnia z Ciosm

Kuźnia z Ciosm reprezentuje typowy dla polskich kuźni XIX – 1 poł. XX w. przykład budynku wąskofrontowego, podcieniowego. ściany konstrukcji węgłowej zestawione są z połowizn bali sosnowych z ostatkami na „jaskółczy ogon”. Dwuspadowy dach pokryty jest deskami sosnowymi. W odróżnieniu do przeważających w tym okresie kuźni o „kurnych” urządzeniach ogniowych (jak w kuźni z Urzędowa w sektorze Wyżyny Lubelskiej), posiada komin sztagowy o konstrukcji drewnianej, wypełnionej gliną uzbrojoną prętami drewnianymi, na zewnątrz szalowany deseczkami.

Według ustnych przekazów, kuźnię wybudował w latach 1912-1913 Michał Tutka (ok.1880-1947) dla najstarszego syna Jana. Ustalając rok budowy należy też wziąć pod uwagę datę „1924” wyrytą na drzwiach, która w przybliżeniu odpowiada powrotowi Jana Tutki z wojska. W Ciosmach kuźnia stała ok. 25 m od zagrody. Michał, żonaty z Agnieszką, miał trzech synów: Jana, Piotra i Józefa. Gospodarował na ok. 9 ha ziemi, w tym 1,5 ha lasu. Jan Tutka kowalstwa przyuczył się podczas odbywania zasadniczej służby wojskowej, kowalem w rodzinnej wsi był jednak krótko. W ramach akcji osadniczej, na Wołyniu zakupił ziemię i do rodzinnej wsi powrócił dopiero ok. 1943 r. W okresie międzywojennym w kuźni pracowało kolejno dwóch kowali: Krucoń z Puszczy Solskiej i Markowicz z Bidaczowa. Wykonywali oni części do narzędzi rolniczych, zawiasy, klamki, kraty, gwoździe, śruby, okuwali wozy i sanie, wyrabiali drobne narzędzia rolnicze. Po powrocie z Wołynia do rodzinnego domu w Ciosmach, Jan Tutka pracował w kuźni około półtora roku (do 1947 r.), potem warsztat stał nie użytkowany aż do chwili przeniesienia obiektu do muzeum. Z oryginalnego wyposażenia kuźni zachowało się ok. 40 narzędzi, które znajdują się w zbiorach Muzeum Wsi Lubelskiej.

9. Greckokatolicki zespół sakralny z cerkwią z Tarnoszyna

Cerkiew z Tarnoszyna, dzwonnica z Lubyczy-Kniazie oraz cmentarz przycerkiewny i kapliczka ze Słobody, tworzą w Muzeum Wsi Lubelskiej zespół sakralny greckokatolicki.

Spośród cerkwi translokowanych do muzeów skansenowskich w Polsce, tarnoszyńskiej świątyni jako jedynej przywrócono funkcję kultową. Będąc obiektem muzealnym jednocześnie jest świątynią Greckokatolickiej Parafii w Lublinie. Jej pierwsze wezwanie – Narodzenia Najświętszej Panny Marii nawiązuje do tarnoszyńskiego, zaś św. Jozafat był dotychczasowym patronem parafii lubelskiej.

Na działce cerkiewnej charakterystyczne elementy otoczenia cerkwi były inspirowane treściami i formami historycznymi z Tarnoszyna, bądź – jak np. dzwonnica – pochodzą z tego samego mikroregionu co translokowana cerkiew. Z historycznych elementów tarnoszyńskiego placu cerkiewnego odtworzono dwa wątki pejzażu – ogrodzenie, kopiec-mogiłę.

Cerkiew wybudowano w 1759 r. w miasteczku Uhrynów. W II Rzeczypospolitej był to pow. sokalski, woj. lwowskiego. W latach 1904-1906 przeniesiono ją do wsi Tarnoszyn, obecnie pow. Tomaszów Lubelski.

Cerkiew drewniana, konstrukcji węgłowej, o trójczłonowej bryle z 3 kopułami. Trójdzielna z przedsionkiem, nawą i prezbiterium na osi oraz dwoma zakrystiami po obu stronach prezbiterium. Dach w adaptacji muzealnej pokryty jest gontem, w Tarnoszynie pierwotnie pokryty był blachą żelazną ocynkowaną. We wnętrzu prosta polichromia ramowo-ornamentalna z początku XX w. ze śladami polichromii pierwotnej, zapewne XVIII-wiecznej.

Dzwonnica wzniesiona w Kniaziach w 2 poł. XVIII w. przy cerkwi parafialnej greckokatolickiej p. w. św. Paraskiewii, odnotowanej w źródłach pisanych po raz pierwszy w 1776 r. Drewniana, na kamiennej podmurówce, dwukonygnacyjna, z szerokim zadaszeniem i arkadkami w górnej kondygnacji, przykryta namiotowym, ośmiopołaciowym dachem, pokazuje typ dzwonnic występujących w okolicach Lubaczowa i Tomaszowa. We wnętrzu, na kołowrocie, zawieszone 3 dzwony współcześnie odlane w założonej w 1808 r. fabryce Ludwika Felczyńskiego w Przemyślu.

10. Zagroda z Lipiny Nowej

Zagroda złożona z: budynku mieszkalno-gospodarczego, piwnicy murowanej, drewnianego ustępu, nieogrodzona. Wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania.

Budynek mieszkalny jest posadowiony na planie litery „L”, drewniany, konstrukcji sumikowo-łątkowej, złożony z trójwnętrznej chałupy, obory i trójdzielnej stodoły, kryty słomą. Budowany ok. 1895 r.

*zagroda spłonęła w wyniku pożaru w 2017 r.

11. Zagroda z Huty Dzierążyńskiej

Zagroda złożona z: chałupy, budynku inwentarsko-gospodarczego zw. oborą, piwnicy drewniano-ziemnej i stodoły posadowionej odpowiednio do sytuacji in situ po drugiej stronie drogi. Siedlisko bez ogrodzenia, granice działki wyznaczają drzewa i krzewy. Stodoła i obora pochodzą z innej zagrody z tejże wsi i zostały dokomponowane do zespołu. Wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania.
Chałupa drewniana, węgłowa, czterownętrzna, dach kryty słomą. Budowana w 2 połowie XIX w. Budynek inwentarsko-gospodarczy zw. oborą zawiera oborę, stajnię i szopę – jest budynkiem węgłowym, o dachu krytym słomą. Budowany w latach 1920-1921. Stodoła drewniana węgłowa, trójdzielna, o dachu krytym słomą. Budowana w latach 1920-1921.

12. Zagroda z Błonia

Zagroda złożona z: chałupy, okólnika gospodarczego i studni korbowej. Wnętrza nie są udostępnione do zwiedzania.

Chałupa jest węgłowa, czterownętrzna, dach kryty słomą. Budowana ok. 1919 r. Okólnik gospodarczy drewniany węgłowy, złożony z budynku inwentarsko-gospodarczego zw. oborami mieszczącego oborę, przejazd, stajnię, stodoły trójwnętrznej i dwóch poddachów, dach kryty słomą. Budowany w latach 1918-1925.

13. Kapliczka ze Słobody

Do zespołu cerkwi greckokatolickiej z Tarnoszyna nawiązuje, stojąca w dolnej części sektora, kapliczka ze Słobody. Jest to drewniana kapliczka domkowa, na rzucie prostokąta, z trójboczną absydą, z dachem dwuspadowym zwieńczonym wieżyczką o baniastym hełmie. Kryta blachą żelazną cynkowaną, sygnowaną Teschen/Prima, wyprodukowaną w Cieszynie. ściany boczne i frontowa z okienkami, drzwi przeszklone.

Ufundowana została przez mieszkańców wsi Słoboda Mała – Kiryłę i Hycza w 1913 r., co upamiętnia zawieszona nad drzwiami do kapliczki deska z wyciętym napisem KIРИЛО. ГІСЪ/ ФּДּР. Р. 1913. ФּDּР. Р. 1913. (odczytujemy – fundator). Wybudowana na rozstaju dróg przez rzymokatolika Mazurka, zięcia Kiryły. We wnętrzu zachował się oryginalny, drewniany, trzyskrzydłowy ołtarzyk. Oleodruki: Matka Boska Nieustającej Pomocy, św. Mikołaj i Ukrzyżowanie zostały dokomponowane ze zbiorów muzealnych. Oryginalne obrazy o identycznej ikonografii zostały skradzione z wnętrza kapliczki przed jej translokacją do Muzeum.