Najcenniejszym obiektem na terenie Muzeum jest pochodzący z 1899 r. Wielki Piec z zachowanym kompletnym ciągiem technologicznym torowisk kolejowych, wieży gichtowej dostarczającej materiały wsadowe niezbędne do wytopu surówki. Podziw może budzić pajęczyna urządzeń filtrujących i nadmuchowych szczelnie opasujących Wielki Piec, nagrzewnice COWPERA i halę lejniczą.

Wielki Piec początkowo posiadał poj. 180 m3 , po modernizacji w latach 1922-31 zwiększono pojemność do 250 m3. Wysokość wynosi ok. 22 m, całość natomiast posadowiona jest na fundamentach na głębokość 5,5 m. Sam wielki piec składa się z: części dolnej zwanej garem, która zamknięta jest od spodu trzonem pieca; nad garem kolejno znajdują się spadki, przestron, szyby i gardziel. Wnętrze wielkiego pieca wykonane jest z cegły ogniotrwałej (szamotowej). Szyb o wysokości ok. 10 m wykonany jest również z cegły ogniotrwałej i wzmocniony stalowymi obręczami.

Jeżeli Wielki Piec stanowi serce zakładu, to jego płucami jest jedna z największych na świecie maszyna parowa dostarczająca sprężone powietrze.

Dmuchawa tłokowa (bliźniacza o mocy 800 KM) wyprodukowana została przez niemieckie ,,Towarzystwo Akcyjne Budowy Maszyn Braci Klein” w Dalsburgu, oddział w Rydze. Maszyna wytwarzała dmuch powietrza do nagrzewnic o ciśnieniu 0,5 atm. w ilości 11 tys. m3 na godzinę. Koło zamachowe o średnicy 6 metrów i 16 obr/min. Dodatkowe wyposażenie stanowiła ręczna suwnica z 1898 r. o nośności 15 ton. Wykonana została w firmie Ludwig Stuckenholz Wettera i przeznaczona do okresowych przeglądów i napraw.

Nowa technologia w procesie wytwarzania żelaza w tym zmiana paliwa wielkopiecowego z węgla drzewnego na koks to geneza uruchomienia nowego Wielkiego Pieca w 1899 r. Wybudowana w 1885 r. linia kolejowa na trasie Skarżysko – Ostrowiec, dała podstawy rozwoju metalurgii żelaza, opartej na paliwie koksowym. Zachowany kompletny ciąg technologiczny to otaczająca 8 hektarowy obszar pajęczyna torów kolejowych, magazyny materiałów wsadowych oraz wkomponowana przestrzennie kamienna estakada, z której rozładowywano rudę żelaza i kamień wapienny. Wózki załadowane materiałami wsadowymi – kamieniem wapiennym, koksem i rudą żelaza wędrowały do pionowego wyciągu gichtowego, skąd wynoszone były na wysokość 22 metrów i poprzez pomost do urządzenia zasypowego typu dzwon Langena. Tam zasypywano Wielki Piec. W latach 1922-31 oraz 1955-59 przeprowadzono modernizację. Wygaszenie wielkiego pieca 19 marca 1968 r., zamknęło ważny rozdział w historii Zakładów Starachowickich i samych Starachowic.

Autorzy:
Mirosław Witkowski
Rafał Roman