Ekspozycja – Szkoła polska na Ziemi Złotowskiej w latach 1929-1939 w Spichlerzu Złotowskim powstała w 2019 roku, w związku obchodem 90. rocznicy powstania szkół polskich na Złotowszczyźnie. Muzeum Ziemi Złotowskiej zrekonstruowało na III piętrze zabytkowego Spichlerza Złotowskiego salę lekcyjną, charakterem oddając klasę z lat międzywojennych XX wieku.

Na Pograniczu było najwięcej, bo aż 27 polskich szkół, co w porównaniu z Warmią, Powiślem i Śląskim było nadzwyczajnym osiągnięciem i świadczyło najdobitniej o wysokiej świadomości narodowej tamtejszej ludności  – Henryk Jaroszyk w „Głos Pogranicza i Kaszub”, dziennik ten ukazywał się od stycznia 1933 do 1939 roku, sześć razy w tygodniu!

Związek Polskich Towarzystw Szkolnych powołany w 1925 roku, na czele z polskim posłem do sejmu pruskiego Janem Baczewskim, toczył polityczną batalię o przyznanie prawa polskim dzieciom mieszkającym w Rzeszy uczenia się w szkołach polskich. Dopiero 31 XII 1928 roku pruska Rada Ministrów ogłosiła „Ordynację szkolną dla szkół mniejszości polskiej w Niemczech”. Od roku 1929 powstają szkoły pod patronatem Polsko-Katolickich Towarzystw Szkolnych. Dalszą naukę można było kontynuować w polskich gimnazjach w Bytomiu i Kwidzynie, uzyskując świadectwo maturalne.

W całych Niemczech w latach 30-tych działało 69 prywatnych polskich szkół powszechnych (z tego ok. 30 na Pograniczu, a w samym tylko powiecie złotowskim aż 24). Do tego Ochronki – przedszkola, świetlice wiejskie, biblioteki, towarzystwa śpiewacze, teatry amatorskie, drużyny harcerskie i zespoły sportowe oraz prasa polonijna. Wszystko to stanowiło ostoję polskości, chroniło i wzmacniało ducha narodowego.

W 1929 roku w V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech zaczęły żywiołowo powstawać prywatne, katolickie, polskie szkoły.

Warto pamiętać, że większość inicjatyw zawdzięczali Polacy proboszczowi, księdzu dr. Bolesławowi Domańskiemu z Zakrzewa oraz księdzu Maksymilianowi Grochowskiemu z Głubczyna.

Po roku 1934 pracę szkolną utrudniał brak podręczników do nauki historii, geografii i j. polskiego oraz konieczność realizowania niemieckich treści wychowawczych sprzecznych z zasadami i treściami wychowania ZPwN.

Cały okres międzywojenny cechował się prześladowaniem polskich patriotów na Ziemi Złotowskiej. Od 1939 roku za sprawę polską w więzieniach i obozach koncentracyjnych życie oddały dziesiątki osób, wśród nich nauczyciele i uczniowie szkół polskich.

Wiele eksponatów na wystawie stałej „Szkoła polska na Ziemi Złotowskiej (1929-1939)” dotyczy szkolnictwa polskiego w okresie międzywojennym – są to m.in. zdjęcia archiwalne uczniów i nauczycieli katolickich szkół polskich, świadectwa szkolne. Uzupełnieniem jest prasa polonijna: „Polak w Niemczech”, „Młody Polak w Niemczech”, ”Gazeta Olsztyńska”, dziennik V Dzielnicy – „Głos Pogranicza i Kaszub”, redagowany przez Jana Łangowskiego.Wśród młodzieży polskiej ożywioną działalność prowadziło Polsko Katolickie Towarzystwo Młodzieży na Pograniczu, które propagowało i upowszechniało czytelnictwo polskiej prasy oraz książki, organizowało zespoły teatralne i śpiewacze, zachęcając do kultywowania rodzimych tradycji i obyczajów.