Galeria prac Józefa Rapackiego

Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie znane jest w Polsce z kolekcji prac Józefa Rapackiego (1871-1929). Pomysł stworzenia takiego zbioru zrodził się na początku lat 90. XX wieku.

Pracownicy żyrardowskiego Muzeum, gromadzący informacje o twórcach związanych z regionem, postanowili przypomnieć sylwetkę artysty, który wiele lat mieszkał w pobliskiej Olszance. Wraz z upowszechnianiem pomysłu i pozyskiwaniem środków na zakup prac rozpoczęto przygotowania do wystawy, którą zorganizowano w 1993 r. Była ta pierwsza od ponad sześćdziesięciu lat ekspozycja prac Rapackiego.

Pokazano na niej dzieła pochodzące ze zbiorów polskich muzeów.W 1997 r. kolekcja Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie stała się na tyle bogata, że pozwoliła na zorganizowanie samodzielnej, stałej galerii, będącej świadectwem większości zainteresowań twórczych artysty. Uroczyste otwarcie ekspozycji odbyło się 3 czerwca 1997 r. Z tej okazji został wydany przewodnik po galerii. Przez lata, drogą poszukiwań i zakupów, udało się zgromadzić ponad 80 prac tego artysty. Są wśród nich obrazy olejne, pastele, akwarele oraz litografie. Stała Galeria prac J. Rapackiego w Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem zwiedzających. Dzięki wysiłkowi żyrardowskich muzealników, artysta, a przede wszystkim jego liryczne pejzaże i widoczne w nich umiłowanie przyrody wciąż jednają twórcy nowych zwolenników.

Józef Rapacki (1871-1929) Rapacki, jako szczery artysta, kochał całem sercem otoczenie, z którego czerpał motywy do swego malarstwa. Widok żywej przyrody, widok otwartych przestrzeni wiejskich, nieba i barwnej krasy roślinnej, był mu równie niezbędny do życia, jak powietrze. Stefan Popowski

Józef Rapacki urodził się 19 marca 1871 roku w Warszawie, w sławnej rodzinie aktorskiej; był synem Wincentego i Józefiny z Hoffmanów, bratem Honoraty Leszczyńskiej, Wincentego (jun.), także aktora. Wcześnie rozpoczął naukę malarstwa w Klasie Rysunkowej, namiastce uczelni artystycznej, którą utworzono na miejsce zlikwidowanej po Powstaniu Styczniowym Szkoły Sztuk Pięknych. Prowadził ją Wojciech Gerson, pedagog wyznający zdrowe zasady - nie nakazywał swym uczniom niczego kopiować, ale poprzez studia natury dopracowywać się własnego stylu i doświadczenia. W Klasie Rysunkowej niewiele tworzono scen historycznych ze względu na cenzurę polityczną. Malowano przede wszystkim krajobrazy i sceny rodzajowe. W tym środowisku Rapacki już jako czternastoletni chłopiec zasłynął swymi pejzażami.

Po dwóch latach nauki u Gersona, w 1887 roku, młody artysta wstąpił do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, gdzie przez kilkanaście miesięcy studiował pod kierunkiem Floriana Cynka, Feliksa Szynalewskiego i Izydora Jabłońskiego. Na uczelni krakowskiej panowały wówczas wśród studentów nastroje buntownicze, skierowane przeciw profesorom i anachronicznym metodom nauczania. Spowodowały je między innymi publikacje Stanisława Witkiewicza, walczącego o uświadomienie odbiorcom wyższości walorów plastycznych nad tematem i postulującego zgodność malarstwa z rzeczywistością. Rapacki entuzjastycznie odnosił się do tych artystycznych nowinek i porzucał regulaminowe zajęcia dla wędrówek po Krakowie i okolicy, podczas których powstawały liczne studia z natury. Już w tym okresie zaczął wystawiać swe prace - między innymi w Warszawie w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. Jego dzieła chwalili wybitni twórcy, często je nagradzano.

Ostatnim etapem edukacji Józefa Rapackiego było prywatne atelier Conrada Fehra w Monachium, gdzie spędził dwa lata. Po zakończeniu nauki wrócił do Warszawy, skąd kilkakrotnie wyjeżdżał do Włoch.

Około 1900 roku artysta, zagrożony chorobą płuc, postanowił przenieść się do Krakowa, skąd mógł wyjeżdżać w góry. Klimat ten jednak mu nie służył. Zaprzyjaźniony lekarz - Władysław Wróblewski doradził mu wówczas, by osiadł w Olszance. Rapacki wraz z żoną Gabrielą z Popowskich, przyjechał tu w 1907 roku, w kilka lat później wzniósł sobie w

Olszance dom. Mieszkał w nim do końca życia, zmarł 31 stycznia 1929 roku. Pochowano go na wiejskim cmentarzu w Puszczy Mariańskiej.

Józef Rapacki wystawiał wiele: od początku swej działalności artystycznej (od ok. 1888 roku) w Salonie Aleksandra Krywulta i w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie. Z "Zachętą" związany był do końca życia, uczestnicząc w licznych wystawach, uzyskując nagrody i wyróżnienia; od 1922 roku wystawiał tam z grupą "Pro Arte", której był członkiem. Kilkakrotnie brał udział w wystawach Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie, posyłał też swe prace na wystawy okolicznościowe w innych miastach polskich (m.in. w Wilnie, Lwowie) oraz za granicę.

Ważniejsze wystawy:
1893 Wystawa Powszechna w Berlinie
1894 Wystawa sztuki powszechnej we Lwowie; srebrny medal za pejzaż Pierwszy śnieg
1898 Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, Wystawa na konkurs Józefa Kurjerowa;
          I nagroda za tryptyk Dzień z życia robotnika
1900 Wystawa Powszechna w Paryżu; odznaczenie "mention honourable"
1915, 1917, 1918 TZSP, Wystawy indywidualne (i udział w wystawach bieżących)
1918, 1919 Salon Feliksa Rychlinga w Warszawie; wystawy prac Józefa Rapackiego
1919 Księgarnia Gebethnera i Wolffa w Warszawie; Wystawa prac Józefa Rapackiego pt. "Warszawa"
1924 TZSP, Wystawa "Lato w Polsce"
          II nagroda za Autoportret w plenerze
          II nagroda za Wschód księżyca Salon doroczny;
          Srebrny medal za obraz Zima
1925 Kielce, Wystawa indywidualna
1926 TZSP, Wystawa indywidualna
1927 TZSP, Wystawa doroczna; dyplom honorowy za całą działalność artystyczną
1930 TZSP, Wystawa pośmiertna

Więcej w:
Żyrardowskim Roczniku Muzealnym Nr 6/2003,
Józef Rapacki Malarstwo, rysunek, grafika
Józef Rapacki Malarstwo, rysunek, grafika. Przewodnik po zbiorach Muzeum Okręgowego w Żyrardowie