Początki kolekcji sztuki europejskiej w Muzeum poznańskim wiązać należy z otwarciem w 1893 niemieckiego Muzeum Prowincjonalnego (Provinzial-Museum), przekształconego w 1903 w Muzeum Cesarza Fryderyka (Kaiser Friedrich-Museum).

Ekspozycja prezentowała wówczas skromne nabytki własne oraz depozyty z National-Galerie w Berlinie. Najistotniejszym jednak wzbogaceniem zbiorów stało się pozyskanie w 1903 blisko 200 dzieł Galerii Atanazego Raczyńskiego, przeniesionych z Berlina i zdeponowanych przez rodzinę Raczyńskich z Obrzycka. Zespół ten jest do dzisiaj trzonem Galerii Sztuki Europejskiej. Od 1997 wchodzi w skład zbiorów Fundacji im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu.

Do 1918 roku zbiory malarstwa i rzeźby wzbogaciły się głównie o dzieła artystów niemieckich z XIX i początku XX wieku, ale także francuskich – Augusta Rodina czy Claude’a Moneta.

Po I wojnie światowej ówczesne Muzeum Wielkopolskie przejęło w depozyt obrazy ze zbiorów Muzeum im. Mielżyńskich Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, pochodzące głównie z daru hrabiego Seweryna Mielżyńskiego (1804-1872). Szczególną rangę w tej kolekcji miały dzieła malarzy włoskich, holenderskich i flamandzkich, takich jak Palma il Vecchio, Joos van Cleve, Jan van Goyen czy Daniel Seghers.

Niezwykle ważny był jednak zakup w 1930 r. kilkudziesięciu cennych obrazów z dawnego depozytu Karla von Wesendoncka z Berlina, m.in. dzieła Joosa de Mompera, Arie de Vois, Florisa van Schootena, Hermana Saftlevena oraz Hansa Makarta czy Arnolda Böcklina.

W czasie II wojny światowej Muzeum, prowadzone przez Niemców pod nazwą Kaiser Friedrich-Museum Posen, powiększało zbiory poprzez zakupy na rynku sztuki dzieł mistrzów dawnych (np. Hans Dürer, Alessandro Turchi, Caesar van Everdingen) czy niemieckich z XIX w., ale głównie poprzez rekwirowanie polskich kolekcji prywatnych z Poznania czy ziemiańskich z Wielkopolski.

Od 1942 najcenniejsze obiekty były wywożone do Niemiec (głównie do Saksonii). Część z nich zaginęła, w tym obrazy Lorenzo di Credi, Antoine Pesne, szkic z pracowni Rubensa i wiele innych. Przeprowadzona po wojnie rewindykacja zbiorów z Moskwy (gdzie trafiły z Niemiec) pozwoliła na odzyskanie części utraconych eksponatów w 1946 i 1956.
Znalazło się wśród nich także kilkadziesiąt obrazów z dawnej kolekcji książąt Czartoryskich w zamku w Gołuchowie, w tym znakomite dzieła Pabla da San Leocadio, François Quesnela, Bartholomeusa van der Helsta czy znakomity „Połów ryb na Renie pod Arnhem” Salomona van Ruysdaela. Powróciły także obrazy z Galerii Rogalińskiej Edwarda Aleksandra Raczyńskiego, prezentowane dziś znów w pałacu w Rogalinie.

Po II wojnie światowej zbiory sztuki europejskiej w Muzeum Narodowym zostały powiększyły się o wiele cennych obiektów, takich twórców jak Ugolino da Siena, Giovanni Bellini, Jusepe de Ribera, Simon Luttichuys, Franz von Stuck, Pierre Bonnard, Aristide Maillol czy Emilio Vedova.

Poznańska kolekcja sztuki europejskiej należy do najważniejszych i największych w Polsce. Znajdujemy tu przykłady  twórczości wszystkich kręgów i epok,  od  XIV  do XX w. Jednak w dwóch przypadkach poznańskie zbiory  nie mają sobie równych.

Bez wątpienia najmocniejszym elementem Galerii jest kolekcja malarstwa hiszpańskiego baroku, jedyna tej rangi i tej wielkości w muzeach polskich – z najwyższej artystycznej klasy dziełami Francisco de Zurbarana, Jusepe de Ribery, Juana Carreño de Miranda czy kręgu Diego Velazqueza.

Drugim wyróżniającym Muzeum poznańskie fragmentem zbiorów jest największa i najcenniejsza w muzealnictwie polskim kolekcja malarstwa niemieckiego XIX i początku XX w.,  począwszy od romantyzmu, z niespotykanym  w innych polskich muzeach zbiorem dzieł Nazareńczyków (Peter Corneliusa, Ffriedrich Overbecka, Wilhelm von Schadowa), artystów szkoły berlińskiej, düsseldorfskiej i monachijskiej (Franz Lenbach czy Wilhelm von Kaulbach z jego gigantyczną „Bitwą Hunów”), po twórców niemieckiego impresjonizmu (Max Liebermann, Lovis Corinth, Fritz Uhde) , symbolizmu (Arnold Bōcklin) czy secesji (Franz von Stuck).

Szczególnej wartości jest też zespół dzieł wczesnego i dojrzałego renesansu włoskiego z obrazami takich mistrzów jak Lorenzo Monaco, Ambrogio Bergognone, Giovanni Bellini, Giacomo Francia,  Agnolo Bronzino, Jacopo Bassano czy Sofonisba Anguissola z jej słynną „Grą w szachy” z 1555. Malarstwo manieryzmu i baroku włoskiego reprezentowane jest przez obrazy Bernardo Strozziego, Domenichina, Massimo Stanzione czy Salvatora Rosy.

Również bardzo dobrze reprezentowane jest malarstwo szkół północnych, od niderlandzkiego XVI w. (Quentin Massys, Joos van Cleve  czy Mistrz Półfigur Kobiecych), po holenderskie (Jan van Goyen, Salomon van Ruisdael, Pieter Nason, Adrian van Ostade) i flamandzkie XVII w. (Frans Snyders, Daniel Seghers).   Nie brakuje w kolekcji także przykładów malarstwa niemieckiego i francuskiego XVI w. ( Lucas Cranach, François Clouet, François Quesnel), francuskiego XVII i XVIII w. (Hyacinthe Rigaud,  Louis Lagrenee, Antoine Pesne).

Specyficznym akcentem wyróżniającym kolekcję Muzeum Narodowego w Poznaniu jest też fakt, że tutaj możemy oglądać „Plażę w Pouville”, jedyny w muzealnictwie polskim obraz wielkiego mistrza impresjonizmu francuskiego, Claude’a Moneta.

Obecnie kolekcja malarstwa i rzeźby Galerii Sztuki Europejskiej liczy ponad 2000 obiektów. Najwspanialsze z nich (blisko 300) prezentowane są w Galerii na I piętrze Gmachu Głównego Muzeum.  Inne można oglądać w oddziałach rezydencjonalnych MNP, w Rogalinie, Śmiełowie i Gołuchowie.