Sala Biała

Około 1730 roku, kiedy posiadłość wilanowską dzierżawił król August II Mocny z dynastii Wettynów, w południowym skrzydle pałacu powstała reprezentacyjna Sala Biała. To największe i najbardziej okazałe wnętrze było świadkiem wielu ważnych uroczystości. Dziś jego wystrój nawiązuje przede wszystkim do kształtu nadanemu sali w XIX wieku. Zgromadzone są tu wizerunki kolejnych właścicieli pałacu (w tym króla Jana III i innych przedstawicieli rodu Sobieskich) lub osób z nim związanych. Wspaniały „Portret Stanisława Kostki Potockiego na koniu” pędzla Jacques’a-Louisa Davida jest jednym z najcenniejszych dzieł sztuki w zbiorach polskich.

Pomnik konny Jana III i Galeria Południowa

Pomnik konny Jana III powstał zapewne ok. 1693 roku, dla uczczenia 10. rocznicy zwycięskiej bitwy pod Wiedniem. Pierwotnie znajdował się w Wielkiej Sieni, a na obecne miejsce został przeniesiony w latach 20. XVIII wieku. Galeria Południowa pierwotnie była krużgankami otwartymi na ogród. Jej dekoracje stanowią m.in. wysokiej klasy freski florenckiego artysty Michelangela Palloniego, ukazujące perypetie miłosne Amora i Psyche. Opowieść ta odwołuje się do uczucia łączącego Jana Sobieskiego i Marię Kazimierę. W pierwotnym projekcie niewielkie pomieszczenie, obecnie Lapidarium (pokój ze starożytnościami), stanowiło część Galerii Południowej, dlatego to właśnie tutaj na suficie odnaleźć można pierwszą scenę z mitologicznej historii.

Biblioteka Króla

W Bibliotece początkowo mieścił się bogaty księgozbiór króla, przeniesiony później do jego rodowej posiadłości w Żółkwi (obecnie Ukraina). Do dziś zachował się tu tematyczny katalog książek umieszczony na suficie i częściowo na ścianach. Składa się on z okrągłych portretów najsłynniejszych artystów i myślicieli czasów starożytnych oraz nowożytnych. Pod każdym z nich znajdował się regał z książkami tematycznie odpowiadającymi dziedzinie właściwej sportretowanym. Na uwagę zasługuje także podłoga z trójbarwnego marmuru wykorzystująca efekt iluzji. To jedyna posadzka w pałacu pochodząca z czasów króla Jana III! Przylegająca do Biblioteki kaplica została wzniesiona w połowie XIX wieku dla uczczenia miejsca, w którym w 1696 roku zmarł Jan III Sobieski.

Antykamera i Sypialnia Króla

Antykamera pełniła funkcję reprezentacyjnego przedpokoju, w którym dworzanie oczekiwali na rozmowę z królem. Zgodnie z obyczajowością baroku takie spotkania często odbywały się w kamerze, czyli Sypialni Króla. W trakcie audiencji król leżał w łożu paradnym, podczas gdy odwiedzający stali. Tylko najbliższa rodzina i najznamienitsi goście mogli usiąść w towarzystwie władcy. Zachowane dekoracje sufitów Antykamery i Sypialni Króla są jednymi z najcenniejszych zabytków sztuki baroku w Polsce. Malowidła plafonowe – Zimę (Antykamera) i Lato (Sypialnia) wykonał nadworny malarz Jana III – Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski.

Wielka Sień i pomnik konny Jana III

Za czasów Jana III Wielka Sień była jednym z najbardziej reprezentacyjnych i monumentalnych pomieszczeń w pałacu. Przez wiele lat służyła za jadalnię – wówczas jej wystrój był bogatszy, lecz nie zachował się do dziś w całości. Obecnie pod sklepieniem można podziwiać stiukową dekorację fasety ukazującą cztery żywioły i cztery mitologiczne wiatry. Naprzeciw głównego wejścia do pałacu, w niszy między kolumnami, stał niegdyś pomnik konny Jana III, jeden z licznych elementów gloryfikacji wielkiego zwycięzcy spod Wiednia. Obecnie pomnik ten znajduje się pod wieżą południową, przy wejściu do galerii.

Antykamera i Sypialnia Królowej

Układ pomieszczeń królowej jest symetrycznym odbiciem apartamentów króla: Antykamera pełniła funkcję przedpokoju, Sypialnia (kamera) poza podstawowym przeznaczeniem była wnętrzem o charakterze reprezentacyjnym. Sypialnia Królowej jest niewątpliwie jednym z najbardziej okazałych pomieszczeń w pałacu. Na uwagę zasługuje tu malowidło sufitowe (plafon) przedstawiające alegorię wiosny, namalowane przez Jerzego Eleutera Szymonowicza-Siemiginowskiego. Przedstawiona na plafonie bogini Flora odwołuje się do postaci królowej Marii Kazimiery. W Antykamerze malowidło plafonowe przedstawia Jesień i dopełnia tym samym cykl czterech pór roku. 

Gabinet al Fresco

Gabinet „al fresco malowany” zdobią oryginalne XVII-wieczne malowidła ścienne imitujące kamienne portale i rozpięte tkaniny gobelinowe ze scenami mitologicznymi z Apollinem. Dekoracja ta została odsłonięta przez konserwatorów w 1955 roku, do tego czasu znajdowała się tu drewniana klatka schodowa prowadząca na piętro pałacu.

Apartamenty Księżnej Marszałkowej Lubomirskiej – Przedpokój

Wilanów należał do Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej (1736–1816) w latach 1771–1799. Była ona wielką miłośniczką sztuki. Zachowane pomieszczenia w południowym skrzydle pałacu znakomicie pokazują jej gust. Pomiędzy oknami zawieszono angielskie zwierciadła z ok. 1730 r. Wystroju dopełniają tapicerowane meble z francuskiej wytwórni w Aubusson, sekretery z początku XVIII w. i piec kaflowy pochodzący z dworu w Pruszkowie. Prócz portretu samej Izabeli pędzla Marcellego Bacciarellego zgromadzono tu przedstawienia jej czterech córek, a także rodziców i dwóch zięciów – braci Ignacego i Stanisława Kostki Potockich.

Apartamenty Księżnej Marszałkowej Lubomirskiej – Salon

Na wyposażenie Salonu składają się komody z okuciami ze złoconego brązu, tapicerowane fotele francuskie z 1. ćw. XVIII w., trzy angielskie lustra z ok. 1720 r. i dekorowane kwiatami porcelanowe wazony wyprodukowane w latach 1730–1760 w Miśni. Wokół kominka zawieszono dalekowschodnie talerze i misy. Na ścianach można podziwiać obrazy z kolekcji zięcia księżnej, Stanisława Kostki Potockiego, m.in. Apoteozę senatora weneckiego (krąg Jacopa Robustiego zw. Tintoretto) i Scenę parkową Françoisa Watteau. Na uwagę zasługuje portret Elżbiety Sieniawskiej (1669–1729) – właścicielki pałacu wilanowskiego w latach 1720–1729 i babki Izabeli Lubomirskiej.

I piętro

Dawne Pokoje Chińskie Stanisława Kostki Potockiego

Początki wilanowskiej sztuki orientalnej sięgają końca XVII w. i czasów króla Jana III, pierwszego właściciela pałacu. Zainteresowanie Orientem było bliskie także kolejnym właścicielom pałacu. Obecna aranżacja nawiązuje do wystroju i wyposażenia dawnych Pokoi Chińskich urządzonych przez Stanisława Kostkę Potockiego w 1. ćw. XIX w. na piętrze korpusu głównego pałacu. Pochodzące z historycznej kolekcji obiekty – ceramika, kość słoniowa, emalie – znalazły miejsce we współczesnej gablocie zaprojektowanej na wzór szafy witrynowej z początku XIX w., znajdującej się w sąsiednim Pokoju Chińskim. Ekspozycję uzupełniają dwie oryginalne szafy zdobione laką chińską, które także należały do wystroju pierwotnego apartamentu chińskiego w XIX w.

Stół nanban

Ozdobą wilanowskiej kolekcji jest unikatowy stół z dekoracją w stylu nanban, wykonany w XVII w. w Japonii, ozdobiony laką, masą perłową, złotem i srebrem – największy spośród zaledwie kilku znanych na świecie. Konserwacja tego niezwykłego zabytku pochłonęła aż dwa lata wytężonej pracy i dofinansowana została przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz japońską Fundację Sumitomo. Ze względów konserwatorskich stół prezentowany jest w specjalnej gablocie o ograniczonym naświetleniu i stabilnym klimacie, a szczegółom dekoracji przyglądać się można w powiększeniu dzięki instalacji nowoczesnego stanowiska multimedialnego.

Pokój Chiński z kasetonami

Ściany w tym pokoju pokryte są rekonstrukcjami tapet ze wzorami orientalnymi. Kasetonowy strop zdobią przedstawienia smoków. We wnętrzu zobaczyć można meble w stylu orientalnym, zarówno wykonane w Chinach, jak i europejskie. Witryny w alkowie mieszczą część zbiorów porcelany, emalii oraz drobnych przedmiotów rzemiosła artystycznego pochodzących z Dalekiego Wschodu lub naśladujących takie wyroby. Uwagę przykuwają duże wazony w stylu Imari z charakterystyczną wielobarwną dekoracją łączącą elementy złote, czerwone oraz w kolorze błękitu kobaltowego.

Pokój Chiński z akwarelami

Nazwa pokoju pochodzi od malowanych orientalnych scen rodzajowych umieszczonych na ścianach. Czerwona sekretera stojąca między oknami pochodzi jeszcze z czasów Augusta II. Na zamówienie Stanisława Kostki Potockiego została ona przerobiona, a usunięte z jej wnętrza szuflady posłużyły do wykonania stojącego pośrodku biurka. Z kolei niska szafka otrzymała drzwiczki wykonane z wewnętrznych paneli innego saskiego mebla – kabinetu. W ten oszczędny sposób powstał dodatkowy komplet mebli zdobionych europejską techniką imitującą cenną orientalną lakę.

Pokój Myśliwski I

Na Pokoje Myśliwskie składają się dwa pomieszczenia. Ich ściany pokrywa polichromia mazerunkowa. To technika polegająca na odtworzeniu wyglądu i faktury różnych gatunków drewna za pomocą farb. W pierwszym pokoju prezentowane są meble europejskie odzwierciedlające fascynację mieszkańców Starego Kontynentu sztuką Dalekiego Wschodu. Dwie komody oraz biurko pokryte są laką orientalną zdjętą w Europie z azjatyckich wyrobów i powtórnie nałożoną na meble o europejskich kształtach. Dwa kabinety umieszczone na konsolach są z kolei w całości wyrobami europejskimi, naśladującymi formy dalekowschodnie.

Pokój Myśliwski II

W 2. połowie XIX w. mieścił się tutaj gabinet Augusta Potockiego, właściciela pałacu wilanowskiego, dla którego łowy – jak dla większości mężczyzn tego okresu – były jedną z częstych rozrywek. Prezentowana aranżacja wykorzystuje dzieła i przedmioty o tematyce łowieckiej, pochodzące z różnych epok.

Galeria Magazynowa

Galeria Magazynowa to przestrzeń ekspozycyjna, która powstała w Markoniówce –  trzykondygnacyjnym budynku przylegającym do południowego skrzydła pałacu. Wyjątkowy charakter ekspozycji pozwala na prezentację cennych dzieł sztuki, które z wielu przyczyn od lat nie były pokazywane. Zgromadzono tutaj ekskluzywną kolekcję wyrobów sztuki złotniczej, oryginalne tkaniny ścienne z apartamentów królewskich oraz kolekcję przedmiotów z Dalekiego Wschodu, zawierającą dzieła zdobione kilkoma rodzajami laki, emaliowane metalowe naczynia, bogaty zbiór porcelany oraz akwarelowe malowidła na papierze.

Galeria Kolekcjonerstwa PotockichGaleria Kolekcjonerstwa Potockich, fot. Volatus Media

W galeriach na piętrze pałacu wilanowskiego prezentujemy efekty pasji kolekcjonerskich przedstawicieli rodu Potockich - obrazy, rzeźby, ryciny i cenne przedmioty użytkowe. W latach 1799–1892 Potoccy byli właścicielami Wilanowa. Opieka nad dawną rezydencją króla Jana III i pozyskiwanie kolejnych pamiątek oraz dzieł sztuki do zbiorów wilanowskich było wyrazem ich przekonań w czasach utraty niepodległości. Muzeum wilanowskie udostępnione publiczności w 1805 r. przez Stanisława Kostkę Potockiego i jego żonę Aleksandrę, było później systematycznie powiększane przez potomnych: Aleksandra oraz Augusta i Aleksandrę Potockich (czyli syna, i wnuka oraz jego małżonkę). Przyczynili się oni do rozbudowy kolekcji i popularyzacji wilanowskiej rezydencji, gdzie konsekwentnie pielęgnowano pamięć o historii i świetności Rzeczypospolitej. 

Pokój Cichy

Pokój Cichy położony jest dokładnie nad królewską sypialnią. Jest to jedno z niewielu pomieszczeń na piętrze, gdzie zachowała się oryginalna dekoracja z czasów króla Jana III. Uważa się, że pracowało nad nią dwóch malarzy: Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski, twórca plafonów z alegoriami czterech pór roku w apartamentach królewskich, i Michelangelo Palloni, który namalował historię miłości Amora i Psyche w Galerii Południowej i Północnej. Na sklepieniu Pokoju Cichego artysta stworzył przekonującą iluzję kopuły, w centrum której wyobrażona została bogini Wenus w otoczeniu symboli związanych ze sztukami pięknymi: natury, naśladowania, idei i praktyki, wiedzy, wyobraźni i pomysłowości. Wizerunki orła uosabiają króla patronującego sztuce, znaczenie innych postaci pozostaje niewyjaśnione. Na ścianach tej komnaty widoczne są krajobrazy i widoki bujnych ogrodów obramowane kolumnadami. 

Gabinet Farfurowy

Gabinet Farfurowy swoją nazwę zawdzięcza płytkom fajansowym pokrywającym ściany. Płytki, których jest 1956, wykonano ok. 1690 roku, a pochodzą one z wytwórni w Amsterdamie i Utrechcie. W dobie baroku była to niezwykle cenna i modna dekoracja, spotykana na europejskich dworach magnackich. Płytki zdobione są scenami dworskimi, pasterskimi, biblijnymi, motywami jeźdźców, wyobrażeniami niezwykłych stworów morskich oraz pejzażami. Tworzą one obramienie dla 122 paneli, złożonych w przeważającej mierze z 12 kafelków, z przedstawieniami wazonów z bukietami; złocenie zostało dodane później, po zamontowaniu płytek na ścianach. Obecność tak licznych kwiatowych panneaux, z których połowa zawiera unikalne zdobienia w typie chinoiserie, tworzy wnętrze o niespotykanej urodzie, wyjątkowe nawet w porównaniu z innymi europejskimi projektami tego rodzaju. Co więcej, zachowany w gabinecie zespół kafelków zawiera niemal wszystkie wzory produkowane w Utrechcie w tym czasie. Gabinet Farfurowy wraz z przyległym do niego Gabinetem o Trzech Oknach był jednym z pomieszczeń mieszkalnych. Jego sufit zdobi iluzjonistyczny fresk – kopuła z kasetonami i przedstawieniem niewielkiego putta, którego noga wyłania się ze ściany. Takie łudzące wzrok widza połączenie malarstwa z rzeźbą było jedną z cech charakterystycznych sztuki baroku.