Czy wydarzenia historyczne sprzed ponad tysiąca lat, mają dla współczesnego Polaka znaczenie? Z pewnością tak - przecież to wówczas Polska po raz pierwszy zaistniała na arenie europejskiej jako równoprawny partner polityczny. Pierwsi historyczni władcy zbudowali państwo w oparciu o większość ziem, które obecnie zamieszkujemy, dając początek możliwościom drzemiącym w takiej konfiguracji politycznej i gospodarczej. Wielkopolska w tym procesie jawi się jako wyjątkowy region, któremu nazwę zawdzięcza nasze państwo. Początkowo bowiem mianem POLONIA określano zarówno cały kraj, jak i tereny odziedziczone przez Mieszka I po przodkach - a więc obszar wokół grodów w Gnieźnie, Poznaniu, Lednicy i Gieczu, dając w ten sposób wyraz przywiązania do tradycji miejsca gdzie państwo się tworzyło, gdzie wszystko się zaczęło - gdyż to właśnie TU POWSTAŁA POLSKA!

Prezentowaną wystawą pragniemy zaprosić Państwa w archeologiczną podróż do średniowiecza, na spotkanie z ludźmi i wydarzeniami tamtych czasów. Przewodnikami tej niecodziennej wycieczki będą naoczni świadkowie - dawni kronikarze i podróżnicy, których relacje ilustrują przedstawianą problematykę na planszach umieszczonych bezpośrednio na ścianach ekspozycji. Rozbudowane informacje, znajdują się na wysuwanych tablicach - tam znajdziecie Państwo opis wielu aspektów średniowiecznej rzeczywistości, będący efektem wieloletnich badań naukowców różnych specjalności. W skrzyneczkach umieszczonych przy gablotach znajdują się informacje dodatkowe oraz zbiory tekstów źródłowych dotyczących przedstawionej tematyki. W sali II można skorzystać z licznych prezentacji komputerowych a pod koniec zwiedzania zapraszamy do przymierzenia kopii zbroi późnośredniowiecznej i rozegrania partii szachów. W każdej partii ekspozycji zwiedzającym towarzyszą efekty dźwiękowe: odgłosy przyrody i muzyka średniowiecza.

Kraj i ludzie

Współczesne plenery uwiecznione na wielkoformatowych fotografiach, uzmysławiają bliskość wydarzeń historycznych rozgrywających się wiele wieków wcześniej w otoczeniu które jeszcze dziś możemy podziwiać w Wielkopolsce. Osady ludzkie, pola uprawne w pobliżu nieprzebytych puszczy to średniowieczna codzienność. Wszechobecna przyroda, której piękno ale i grozę odczuwa się w każdej dziedzinie życia, szczególne piętno odcisnęła na systemie wierzeń pogańskich. Gospodarka rolnicza i hodowlana - praktycznie całkowicie samowystarczalna, wymagała dużego nakładu pracy. Efekty produkcji rolniczej i rzemieślniczej, narzędzia pracy oraz gotowe wytwory, podziwiać możemy w zgromadzonym na wystawie zespole zabytków. Pochodzą one z terenu Wielkopolski, a ich datowanie przypada na okres od VI do XII w. Bohaterom średniowiecznej rzeczywistości możemy towarzyszyć przy żmudnej pracy śledząc film prezentowany na wystawie.

Grody i organizacja społeczeństwa

Wchodzimy na pole bitwy, gdzie zwiedzających witają wojowie piastowscy. Państwo polskie rodziło się wśród walk plemiennych, ich efektem nierzadko był kres wczesnośredniowiecznych grodów - pierwszych warowni Wielkopolski. Wśród zabytków odnaleźć możemy militaria i przedmioty ekskluzywne świadczące o wysokiej pozycji tych ośrodków. Późniejsze grody, będące już inwestycjami państwa wczesnopiastowskiego to prawdziwe twierdze otoczone potężnymi wałami drewniano ziemnymi, spełniające funkcje polityczne, militarne, sakralne, społeczne a także prestiżowe. Sceneria jednej z pierwszych kamiennych rezydencji książęcych - wnętrza Palatium lednickiego, wprowadza nas w tematykę doniosłego wydarzenia roku 1000 - Zjazdu Gnieźnieńskiego. Widzimy tu figury cesarza Ottona III i Bolesława Chrobrego, zastygłe w symbolicznym geście przekazania insygniów władzy: diademu cesarskiego i włóczni Św. Maurycego polskiemu księciu. Polska zaprezentowała się wówczas jako bogaty i nowoczesny kraj a jej władca uznany został godnym korony królewskiej. Eksponaty, które możemy podziwiać w tej części wystawy stanowią jeden z najcenniejszych zbiorów zabytków polskiego średniowiecza. Wiele z nich - szczególnie biżuteria pochodząca z licznych wczesnośredniowiecznych skarbów oraz militaria, są prawdziwymi dziełami sztuki. Bogactwo Polski piastowskiej podkreśla również kolekcja numizmatów, wśród nich największą wartością wyróżniają się pierwsze monety rodzime.

Kościół i klasztor
Replika Drzwi Gnieźnieńskich prezentująca dzieje pierwszego polskiego męczennika i patrona Polski - św. Wojciecha, stanowi symboliczne przejście pomiędzy światem władzy i duchowości, wzajemnie przenikającymi się w ówczesnej rzeczywistości. Wielkopolska to ważny ośrodek krzewienia wiary chrześcijańskiej, tu powstawały pierwsze kościoły, później zaś rozwijały się klasztory najstarszych zakonów - benedyktynów i cystersów. W środkowej partii ekspozycji mamy okazję obejrzeć rekonstrukcje sakralnych budowli kamiennych oraz ceglanych, a także fragmenty jednego z najcenniejszych zabytków sztuki średniowiecznej w Wielkopolsce - polichromii powstałej w drugiej połowie XIV w. pokrywającej ściany oratorium św. Jakuba w klasztorze cystersów w Lądzie nad Wartą. Prześledzić tu można bogaty treściowo program zawierający tematykę biblijną oraz sceny na których uwiecznieni zostali fundatorzy obiektu. Replika grobu szkieletowego, pochodzącego z XI w. jest okazją do zaobserwowania zmian zachodzących w obrządku pogrzebowym oraz sprawdzenia się w roli archeologa.
Wspólnoty zakonne dominikanów i franciszkanów, związane ze środowiskiem powstających w XIII w. aglomeracji miejskich, wprowadzają zwiedzających w świat późnego średniowiecza.

Miasto i zamek

Końcową sekwencję ekspozycji rozpoczyna panowanie Przemysła II, ostatniego władcy z wielkopolskiej linii Piastów, który koronując się w 1295 roku dokonał restytucji Królestwa Polskiego. W następnych latach Wielkopolska nadal pretendująca do odgrywania przodującej roli w państwie i współdecydująca o jego kształcie przeżywa okres swojej świetności. W życiu osadniczym i gospodarczym, a niejednokrotnie też w politycznym, czołową rolę odgrywają miasta - ośrodki rozwoju rzemiosł, handlu, a także życia duchowego i kulturalnego epoki. Wśród nich na czoło wysunął się Poznań - założony w jego murach zamek odgrywał rolę rezydencji królewskiej. Eksponaty prezentowane w końcowej partii wystawy, obrazują mistrzowski poziom późnośredniowiecznych rzemieślników, nadających przedmiotom użytkowym - ceramice, kaflom piecowym, wyrobom skórzanym i kościanym oraz militariom, niepowtarzalny charakter i piękno.

Ekspozycja „Tu powstała Polska” dopełnia cykl tematyczny najdawniejszych dziejów Wielkopolski prezentowany już od kilku lat na wystawie stałej „Pradzieje Wielkopolski". Wprowadzając zwiedzających w średniowiecze pragniemy pokazać jak doniosłą rolę odegrał nasz region w historycznych już czasach tworzenia się polskiej państwowości. Tu bowiem Polska narodziła się dwukrotnie. Początkowo jako monarchia pierwszych Piastów w X wieku oraz na przełomie XIII i XIV wieku, kiedy to Wielkopolska odegrała znaczącą rolę w procesie zjednoczenia Królestwa Polskiego. 

Zachęcamy do odwiedzenia nowej ekspozycji w ciekawej aranżacji, wśród najcenniejszych pamiątek będących świadkami tych doniosłych chwil. Na szczególną uwagę zasługują eksponaty z kolekcji biżuterii średniowiecznej, militariów oraz przedmioty codziennego użytku.  Poprzez liczne rekonstrukcje oraz formy multimedialne i interaktywne, staraliśmy się przybliżyć atmosferę tamtych czasów. 

Autor: Agnieszka Stempin

Wystawa stała "Tu powstała Polska"
otwarta w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu w dniu 26 października 2007 r.
Autor scenariusza i komisarz wystawy: Agnieszka Stempin
Współpraca: Kateriny Zisopulu-Bleja, Piotr Pawlak, Zbigniew Bartkowiak
Konsultacja: dr Michał Brzostowicz, dr Maciej Przybył
Aranżacja plastyczna: Studio "SENSO" Agata Wojtynek
Autor zdjęć: Jacek Jur
Autor filmów prezentowanych na wystawie: Bogdan Walkiewicz
Autor prezentacji komputerowej: Łukasz Czyżewski
Zdjęcia i filmy wykorzystane na wystawie wykonano w: Bierzwniku, Biskupinie, Gieczu, Lądzie, Mogilnie, Ostrowie Lednickim, Poznaniu, Pyzdrach, Sierakowie i Wolinie
Zabytki, kopie i modele eksponowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Poznaniu oraz: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Poznaniu, Ekspedycji Archeologicznej Łekno, Instytutu Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Fundacji "Patrimonium" w Poznaniu i Pracowni Archeologiczno-Konserwatorskiej z Poznania.