Wielka, jubileuszowa i wielowymiarowa wystawa czasowa poświęcona motywom wawelskim w twórczości Stanisława Wyspiańskiego.

Sto dwadzieścia lat temu, wiosną 1904 roku, Wyspiański opublikował dramat Akropolis, którego akcja rozgrywa się w katedrze, natomiast jesienią, wraz z zaproszonym do współpracy Władysławem Ekielskim, rozpoczął pracę nad koncepcją zabudowy wzgórza – wielkim projektem Akropolis. Projekt łączył się ściśle z odzyskiwaniem wzgórza wawelskiego z rąk wojska zaborcy, a zarazem utrwalał XIX-wieczną koncepcję Wawelu jako serca Polski.

Wystawa podzielona jest na trzy bloki tematyczne: pierwszy prezentuje motywy wawelskie obecne w dziełach plastycznych Wyspiańskiego (zamek), drugi – w jego utworach literackich (budynek nr 9), trzeci zaś (budynek nr 7) ukazuje oddziaływanie artysty, bezpośrednie i pośrednie, na innych twórców. Ideowym centrum wystawy są dwie części: omawiająca projekt Akropolis i druga, poświęcona dramatowi o tym samym tytule. Ważnym dopełnieniem pierwszej jest brama wzniesiona specjalnie na wystawę (w pobliżu budynku nr 5), nawiązująca formą do tej, o której pisał w komentarzu do projektu Władysław Ekielski.

Zwiedzający będą mieli okazję zobaczyć niemal 300 obiektów, w tym wiele wybitnych prac Stanisława Wyspiańskiego – wystawę otwiera jego Autoportret w kontuszu. Pozostałe wyróżniające się dzieła to widoki z motywami wawelskimi (Planty w nocy, Zakole Wisły), portrety Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta oraz wizerunki aktorów grających w prapremierowej inscenizacji dramatu Bolesław Śmiały w Teatrze Miejskim w Krakowie: Józefa Sosnowskiego, Michała Tarasiewicza i Andrzeja Mielewskiego. Większość z wymienionych powyżej została mistrzowsko namalowana przez artystę pastelami, a przez to rzadko są wypożyczane na wystawy.

Na szczególną uwagę zasługują również szkice do projektów witraży katedralnych, rysunki detali architektonicznych, szkice do projektu Akropolis, a także dzieła literackie i prace związane tematycznie z inscenizacjami dramatów Wyspiańskiego. Ekspozycja obejmuje również obrazy i rysunki innych artystów, przede wszystkim Jana Matejki, Józefa Simmlera i Leona Wyczółkowskiego, pokazywane w charakterze kontekstowym, dla lepszego zrozumienia źródeł inspiracji artysty. W ostatniej części będą prezentowane m.in. pastele, akwarele i rysunki twórców opracowujących wątki znane z dzieł Wyspiańskiego, przede wszystkim słowiańskie i ludowe, a także zainspirowanych jego projektami. Wśród autorów znajdują się: Zofia Stryjeńska, Jerzy Edward Winiarz i Adolf Szyszko-Bohusz.

„Wyspiański […] był zakochany w Wawelu. Marzył o wskrzeszeniu jego świetności” – Adam Chmiel, historyk i archiwista, przyjaciel Wyspiańskiego

Zgromadzone na wystawie prace potwierdzają słuszność tych słów, a miłość i fascynacja Wawelem są widoczne w najdrobniejszej kresce ołówka i każdej plamie farby.

Agnieszka Janczyk, kuratorka wystawy