„Postindustrialny Eden” to wystawa fotografii amerykańskiego artysty Todda Forsgrena, który od dwudziestu lat dokumentuje małe enklawy ogrodnicze – m.in. w Stanach Zjednoczonych, Kubie, Mongolii, Japonii, Wielkiej Brytanii, Czechach, Holandii i Polsce. Ekspozycja ukazuje, w jaki sposób w oddalonych od siebie terytoriach praktykowane jest w niewielkiej skali ogrodnictwo uwarunkowane wpływem stref klimatycznych i specyfiką krajobrazu danego regionu geograficznego.

Początek XXI wieku to wzrost zainteresowania kulturami ogrodniczymi, który nastąpił równocześnie z zaostrzającymi się na świecie kryzysami politycznymi, ekonomicznymi oraz klimatycznymi. Zwiększona świadomość skutków pogłębiających się kryzysów spowodowała, że społeczeństwa musiały zrewidować dotychczasowe podejście do kapitalizmu, globalnych rynków finansowych oraz instytucji publicznych. Rosnące rozczarowania społeczne, pandemia, wojny oraz masowe ruchy migracyjne wywołane konfliktami zbrojnymi w różnych częściach świata obudziły zainteresowanie naturą i zachęciły do postrzegania jej jako azylu w obliczu niepokojów społecznych i braku stałego punktu odniesienia. Wielu z nas zmieniło konsumpcyjne nawyki. Przy rosnących cenach żywności i niedoborach produktów, mieszkańcy krajów rozwiniętych (i nie tylko) zwrócili się ku samowystarczalności, żywności ekologicznej i lokalności. Małe kultury ogrodnicze zdobywały coraz więcej zwolenników, którzy zaczęli postrzegać je jako miejsca wolne od „wielkiej polityki” i szeroko rozumianej globalizacji.

Przedstawione na zdjęciach kameralne ogrody często otoczone są płotem oddzielającym je od miejskiej zabudowy. Zamysłem artysty było „zbliżenie” pozornie wykluczających się przestrzenni i wskazanie kontekstów, które na nowo definiują to, co miejskie i wiejskie, publiczne i prywatne, nowoczesne i prymitywne, globalne i lokalne. W prezentowanym na wystawie cyklu fotografii artysta ukazał różne założenia stojące za dokumentowanymi ogrodami. Część z tych przestrzeni powstała z praktycznej potrzeby uprawy warzyw, owoców i ziół, której celem jest samowystarczalność; inne są wynikiem filozofii życia, mają charakter estetyczny i wiążą się bardziej z organizowaniem osobistej strefy komfortu. Zyskujące na popularności ogrody społeczne odnoszą się do wartości takich jak lokalność, idea wspólnotowości, kolektywne działanie i wzmocnienie zaangażowania obywatelskiego. Ogrody te stają się nie tylko rolniczą przestrzenią, ale również wspólnotowym miejscem spotkań.

Artysta dostrzega i przywołuje różne idee kształtujące te kameralne miejsca, traktuje je jako „Edeny naszych czasów”. Człowiek jest częścią ekosystemu – zależy od niego w mniejszym lub większym stopniu. Dążenie do równowagi i minimalnego eksploatowania zasobów środowiska, połączone z dążeniem do samowystarczalności to działanie oddolne, które wpływa na postawy – na co coraz to szersze kręgi zainteresowanych i decyzje polityczne dotyczące powstrzymania zauważalnych skutków kryzysu klimatycznego. Wystawa jest jednym z wielu działań w kierunku zwiększania świadomości ekologicznej i wpływania na zbiorową odpowiedzialność za stan naszej planety. Poruszane na wystawie wątki wpisują się we współczesne obszary badawcze oraz prowadzone przez naukowców, polityków i środowiska artystycznych międzynarodowe debaty dotyczące zmian klimatycznych. Ekspozycja reaguje na współczesne kierunki przemian filozoficznych (w podejściu do natury i jej zasobów). Odzwierciedla też trendy, w których samowystarczalność, dobrostan psychiczny i intymne połączenie z przyrodą stają się wartością nadrzędną w stosunku do konsumpcji. Fotografie są reakcją na przesyt wirtualnymi przestrzeniami i demokratyzacją dostępu do nowych technologii, których nadmiar prowadzi do samotności i osłabienia relacji międzyludzkich. Budowany od początku XXI wieku cykl fotografii Todda Forsgrena może być zatem postrzegany jako kompas współczesności wyznaczający kierunek, w którym należy szukać szeroko pojętej równowagi i harmonii w obliczu współczesnych zagrożeń.

Todd Forsgren – studiował biologię i sztuki wizualne w Bowdoin College oraz ukończył studia magisterskie z fotografii na Uniwersytecie J.E. Purkyne. W swojej praktyce artystycznej nawiązuje do zagadnień związanych z ekologią i krajobrazem oraz zmianami klimatycznymi. Jego fotografie publikowane były w National Geographic, Slate, Wired, The Guardian, Nature, New Scientist, TIME’s Lightbox. Artysta brał udział w licznych wystawach, m.in. w Cleveland Museum of Art, Noorderlicht Photography Festival, Academy Art Museum, Rotterdam Photo Festival, Indian Photography Festival, Koenig & Clinton, Carroll & Sons, Heiner Contemporary i Jen Bekman Gallery. Jest autorem książek artystycznych m.in: Driving into the Sunset (2022), Old Pictures from Paradise (2018), A Constant Wind Between a Breeze and a Gale (2016), Ornithological Photographs – Daylight Books (2015). Wykłada fotografię w Rocky Mountain College, jest również dyrektorem Galerii Ryniker-Morrison. Mieszka i pracuje w Billings w stanie Montana w Stanach Zjednoczonych.

Kuratorka: Mariola Balińska
Współpraca: Aleksandra Grzonkowska, Marta Kołacz
Projekt aranżacji: Alicja Wódecka Pracowania Architektoniczna
Identyfikacja wizualna i opracowanie graficzne: Anna Witkowska
Teksty: Mariola Balińska, Todd Forsgren
Promocja: Oliwia Szepietowska-Chmiel, Paulina Szwaj
Edukacja: Nadzieja Mielewczyk