Industrialne krajobrazy, przywodzące niekiedy na myśl kadry z dawnego kina science fiction. Monumentalne ujęcia obok niemal rodzajowych, humorystycznie zabarwionych scen ze stoczniowej codzienności. Zachwycające autentycznością portrety oraz sugestywne kompozycje uchwycone w pejzażu wielkiego zakładu przemysłowego – wystawa „Budując morskie kolosy. Fotografie Tercjana Multaniaka” to unikatowa prezentacja blisko 60 prac jednego z najbardziej intrygujących gdańskich fotografów, podejmujących w swojej twórczości temat stoczni. Ekspozycję można oglądać w ładowni nr 2 statku-muzeum „Sołdek”.

Stocznia w wielowymiarowej perspektywie

„Jego zdjęcia stoczni, choć czasem wydawałoby się migawkowe, są przemyślanymi kompozycjami. W industrialnym krajobrazie szukał widoków, które często nie były tak oczywiste – od szerokich planów do ciasnych kadrów, od motywów łatwo rozpoznawalnych do obiektów wyabstrahowanych z otoczenia, wręcz zatracających swoje przeznaczenie.” – tak o zdjęciach Tercjana Multaniaka pisze dr Anna Polańska z gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych. To właśnie różnorodność spojrzenia, precyzja w komponowaniu kadru i symbolika pozwalająca na interpretację daleko wykraczającą poza ramy zdjęcia stała się kluczem dla wystawy przygotowanej przez Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku. Kilkadziesiąt pokazanych na niej prac z lat 50. i 60. XX w. to efekt wyboru spośród ponad 4 tysięcy zdjęć, udostępnionych muzeum przez syna artysty, Macieja Multaniaka. – „Nad ostatecznym doborem i zestawieniem kadrów pracowali muzealni specjaliści w dziedzinie fotografii, grafiki, malarstwa i budownictwa okrętowego.” – mówi Jakub Adamczak, główny kurator wystawy. – „Dzięki temu uzyskaliśmy wielowymiarową, niepowtarzalną perspektywę, która pozwala naszym gościom na odbiór twórczości Tercjana Multaniaka na wielu różnorodnych płaszczyznach.”

Legendarne fotografie w oryginalnym wydaniu

Wystawa, dzięki odrzuceniu określonej chronologii i narracji tematycznej, otwiera możliwość indywidualnego postrzegania i interpretacji poszczególnych prac. „Pamiętajmy, że twórca stoczniowymi obrazami brał udział w wielu konkursach i wystawach, prezentując je szerokiej publiczności, a więc widzowi nie koniecznie znającemu tajniki stoczniowego fachu.” – pisze dr Polańska. – „Odbiorca zachwycał się nieznanymi, niedopowiedzianymi, nieoczywistymi formami i kształtami, których percepcja była potęgowana poprzez sposób kadrowania, zastosowania skrótów perspektywicznych, rytmów powtórzeń, gry światłocieniowej, czy wreszcie wykorzystania technik, takich jak różnego rodzaju obiektywy, filtry…”. Zdjęcia eksponowane na wystawie „Budując morskie kolosy…”, w przeciwieństwie do tych publikowanych w poprzednich dekadach, zachowują oryginalne kadrowanie i światłocień. Dzięki temu oglądający mogą poznać system pracy artysty z medium i zobaczyć, co pierwotnie przykuwało uwagę twórcy. Tym, co stanowi o wyjątkowości prac Tercjana Multaniaka, jest połączenie w nich aspektu dokumentalnego i reporterskiego z wnikliwym estetycznym spojrzeniem, przenoszącym stoczniowe kadry w obszar sztuki. Dzięki temu ekspozycja ma szczególną wartość zarówno dla specjalistów i pasjonatów fotografii industrialnej, jak i dla badaczy historii stoczni oraz samych twórców „morskich kolosów”.

Tercjan Multaniak urodził się 7 maja 1921 r. w Bydgoszczy. Już od wczesnej młodości pielęgnował dwie wielkie pasje: fotografię i latanie; w 1938 r. w Tęgoborzu odbył podstawowe szkolenie lotnicze. Pierwsze lata II wojny światowej spędził w Poznaniu, pracując jako robotnik. Spodziewając się wywiezienia do pracy przymusowej na terenie III Rzeszy, wkrótce zbiegł do Starachowic, gdzie podjął pracę w tamtejszej hucie żelaza. Jednocześnie kontynuował naukę i zdał maturę. W 1945 r. osiedlił się w Gdańsku, gdzie w tym samym roku uczestniczył w założeniu Akademickiego Koła Lotniczego na Politechnice Gdańskiej. Dwa lata później ukończył Wyższą Szkołę Handlu Morskiego w Sopocie, a w 1948 r. uzyskał tytuł magistra nauk ekonomicznych na Akademii Handlowej w Poznaniu. W latach 50. XX w. fotografia stała się główną pasją Tercjana Multaniaka. W tym czasie niemal nie rozstawał się z aparatem fotograficznym, „małą” Leicą, za pomocą której uwieczniał piękno przyrody, wyjątkowe pejzaże, wykonywał również zdjęcia portretowe. W jego twórczości z tego okresu można się doszukiwać wpływów „szkoły wileńskiej”, chociaż zasadniczo był samoukiem i eksperymentatorem, który dzięki pracowitości i systematyczności doskonalił swój warsztat. W 1953 r. został przyjęty do Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego. Kolejne lata przyniosły zainteresowanie fotografowaniem owadów, w tym czasie dokumentował również  życie kulturalne Gdańska, szczególnie wydarzenia sceniczne. Zdjęcia wykonywał aparatami Exakta Varex i Pentacon Six, a znaczną część pozostałego sprzętu fotograficznego skonstruował samodzielnie. W tym okresie jego zdjęcia stały się rozpoznawalne i cenione w świecie artystycznym.

W 1960 r. rozpoczął pracę w Stoczni Gdańskiej, co zainicjowało nowy etap jego twórczości. Powstały wówczas prace ukazujące produkcję statków i stoczniowe pejzaże. Publiczność mogła je po raz pierwszy zobaczyć na wystawie „Stocznia Gdańska w impresjach”, otwartej w Dworze Artusa w 1963 r. Dwa lata później Tercjan Multaniak został przyjęty do Związku Polskich Artystów Fotografików. W sferze zainteresowań fotografa znajdowała się również tematyka sportowa. W 1972 r. w Dworze Artusa zrealizował wizję „żywej” wystawy pt. „Igrzyska”, w ramach której obrazy fotograficzne nie były formami statycznymi, lecz kreowały rzeczywistość i oddziaływały na otoczenie.

Fotografie Tercjana Multaniaka były prezentowane na wielu wystawach w kraju i zagranicą, m.in. na festiwalu sztuki w Edynburgu oraz na V Salonie Fotografii Artystycznej Polski Północnej w Sopocie, gdzie przyznano mu pierwszą nagrodę – Złocistego Jantara. Otrzymał również prestiżowe tytuły Artysty Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej i Wybitnego Artysty Międzynarodowej Federacji Sztuki Fotograficznej, był także członkiem Photographic Society of America.

Tercjan Multaniak zmarł 3 listopada 1981 r. w Gdańsku.

Zespół kuratorski: Jakub Adamczak, Hanna Borkowska, Paweł Jóźwiak, Aleksandra Kucharska, dr Jan Tymiński, dr Marcin Westphal, Barbara Wojczuk-Krystek
Nadzór merytoryczny: dr Marcin Westphal
Konsultacja: dr Robert Domżał, Maciej Multaniak, dr Anna Polańska
Patronat: ZPAF, ZPAF Okręg Gdański, Gdańskie Towarzystwo Fotograficzne
Patronat medialny: TVP 3 Gdańsk, Radio Gdańsk, Trojmiasto.pl