Stół nakryty wypiętrzonymi na postumentach wazami, bogato zdobionymi półmiskami, paterami i koszami – to znak rozpoznawczy wystroju wnętrz, tak arystokratycznych, jak i mieszczańskich, w XIX i w początku XX wieku.

Precyzyjnie wykonane platerowane naczynia, dziesiątki sztućców o różnych wzorach i nieznanych dziś, zaskakujących funkcjach, figurki i ozdoby stołu, a nawet meble – ponad 1200 eksponatów będzie można zobaczyć na wystawie „Niecodzienne przedmioty codziennego użytku. 200 lat platernictwa w Polsce. Z kolekcji prywatnych i zbiorów muzealnych” w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie od 29 listopada 2024 roku.

Kiedy w 1743 roku wynaleziono platerowanie, czyli tworzenie przedmiotów ze stopów metali (miedzi, cynku i cyny) pokrytych warstwą szlachetnego srebra, wzrósł popyt na różne sprzęty domowego użytku oraz zastawy stołowe, oferowane w możliwie przystępnej cenie. Asortyment się poszerzał wraz z modą i rosnącym zainteresowaniem zdobnymi naczyniami, które z czasem stały się przedmiotami codziennego użytku. Dzięki błyszczącej, srebrzystej powłoce nie tylko dodawały stołowi okazałości, ale podnosiły też standard wyposażenia domu. Nawet przy częstym użytkowaniu zachowywały doskonały wygląd, dając się łatwo czyścić i odświeżać. Z Anglii i Francji sprowadzali naczynia platerowane zamożni mieszczanie i arystokraci, wśród nich właściciele Wilanowa – księżna marszałkowa Izabela Lubomirska, hrabia Stanisław Kostka Potocki i inni przedstawiciele rodu.

Dwieście lat temu, w 1824 r. pochodzący z Francji rzemieślnik Alfons Fraget uzyskał od rządu polskiego patent na produkcję przedmiotów platerowanych. Jego inicjatywa poparta została korzystnymi rządowymi pożyczkami oraz ulgami podatkowymi dla nowego rodzaju rzemiosła, między innymi w zamian za podjęcie kształcenia w tej dziedzinie polskich rzemieślników. W Warszawie powstały dwie największe i najdłużej działające fabryki platerów na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego, należące do Józefa Frageta i Wincentego Norblina.

Platery zwane również „warszawskimi srebrami” szybko zyskały na popularności, także daleko poza granicami kraju. Dzisiaj stały się przedmiotami kolekcjonerskimi, dzięki czemu wiele z nich – od tych w doskonałym stanie, wciąż używanych, po te zniszczone i zapomniane – przetrwało do dziś.

Spośród setek obiektów, które znalazły się na wystawie „Niecodzienne przedmioty codziennego użytku”, wiele pochodzi właśnie z prywatnych kolekcji. Udostępniając swoje zbiory pasjonaci platerów ujawniają różnorodność i bogactwo oferty metalowych przedmiotów użytkowych. Naczynia platerowane są ponadto świadectwem zmian w obyczajowości elit oraz wszystkich pragnących postępować zgodnie z obowiązującą etykietą i modą w XIX i początkach XX wieku.

Dodajmy, że niebawem w Muzeum Fabryki Norblina zostanie otwarta wystawa „Nie tylko secesja w wyrobach firmy Norblin, Bracia Buch i T. Werner". Będą na niej prezentowane obiekty należące do kolekcjonerów, którzy wzbogacili także wilanowską ekspozycję.

Kuratorki wystawy:

• dr Joanna Paprocka-Gajek, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
• Aniela Zinkiewicz-Ryndziewicz, Muzeum Sztuki Złotniczej, oddział Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym