Wystawa „Dwie dusze twórcy ludowego” wychodzi od założenia, że gromadzone w muzeach etnograficznych obiekty określane „sztuką ludową” mają zawsze dwóch autorów, pochodzących z dwóch różnych środowisk społecznych. Jeden z nich to „twórca ludowy”, który fizycznie wykonuje obiekt. Drugi to „inteligent”, ukrywający własne współautorstwo za figurą „rozpoznawania” bądź „odkrywania”  – przyjeżdża na wieś i legitymizuje obiekt jako sztukę ludową. Koncepcja „dwóch dusz” wskazuje więc, że sztuka ludowa jest konstruktem stworzonym przez inteligencję miejską.

Aleksander Jackowski, autor sformułowania „dwie dusze twórcy ludowego”, wskazywał, że: „Wielu współczesnych twórców ludowych wyznaje równolegle dwie estetyki. Jedną – na użytek własny, drugą – gdy z jakiegoś powodu ma wrócić do form tradycyjnych”. Zatem, wychodząc od założenia, że aby powstała sztuka ludowa, potrzebny jest gust z miasta i ręce ze wsi, ekspozycja skupia się na wiejskich twórcach i ich dziełach, wskazując w warstwie tekstowej na kontekstualizacje, wytwarzające ich wartość jako dzieł sztuki ludowej. Wystawa „Dwie dusze twórcy ludowego” przenosi ciężar z inteligenckiego dyskursu o sztuce i ludowości na wieś, jej kulturę materialną i jej mieszkańców. Prezentuje sztukę ludową jako skutek relacji społecznej, która była pod wieloma względami niesymetryczna, starając się równocześnie wskazywać na różne aspekty sprawczości twórców rzeczy nazywanych „ludowego”. Wnosi także krytyczny wkład w autorefleksję muzeum etnograficznego nad proweniencją własnych zbiorów i własną funkcją w konstruowaniu hierarchii wiedzy i władzy.

Koncepcja scenografii opiera się na figurze chocholego tańca wokół ludoznawczego mitu, jego romantycznych założeń i chłopomańskiej tęsknoty za egzotycznym Innym, które stoją za wytworzeniem kanonu sztuki ludowej. Kanonu opartego na takich cechach jak barwność, żywiołowość, bliskość natury, archaiczność, czy tradycyjność, konstruowanych w orientalizującym mieszkańców wsi dyskursie inteligenckim. Wokół tej ludoznawczej reprezentacji chłopskich mieszkańców wsi i ich wytwórczości rozgrywa się więc taniec, w którym wirują, jak u Wyspiańskiego, „pany, chłopy, chłopy pany”, współkonstruując w tym tańcu zjawisko określane jako „sztuka ludowa”. Pokaz będzie obejmował tkaniny, malowanki na papierze, wycinanki, malowane makatki, ceramikę, rzeźbę, malarstwo, a także wyroby pamiątkarskie różnego rodzaju.

DOSTĘPNOŚĆ WYSTAWY

 W przestrzeni wystawy „Dwie dusze twórcy ludowego” dostępne są:

• treści w języku polskim, angielskim (w druku) oraz ukraińskim (pod kodem QR)
• audiodeskrypcja całej ekspozycji i wideo przewodnik w polskim języku migowym
• szerokie ciągi komunikacyjne oraz miejsca do odpoczynku
• teksty odpowiedniej wielkości czcionek, które zapewniają komfort czytania szerokiemu gronu odbiorców
• tyflografiki wybranych obiektów oraz audiodeskrypcje do nich

Wybór treści przełożonych na formy dostępu został dokonany w procesie konsultacji, z uwzględnieniem perspektyw samorzeczniczek i samorzeczników.

KURATORKA

Dr hab. Ewa Klekot – antropolożka kultury, tłumaczka, absolwentka archeologii i etnografii, doktor nauk o sztuce. Naukowo zajmuje się antropologią wzornictwa, sztuki oraz antropologią wytwarzania. Zajmuje się antropologicznymi badaniami dziedzictwa i muzeum, a także antropologią dizajnu i sztuki. Interesuje się interdyscyplinarnym łączeniem humanistyki i nauk społecznych z projektowaniem i działaniami artystycznymi. Bada między innymi na czym polega relacja wytwórcy z jego otoczeniem. Pracuje jako profesorka na Uniwersytecie SWPS w Warszawie. Była kuratorką wystawy „Etnografki, antropolożki, profesorki”, którą pokazywaliśmy w PME od 18 października 2022 do 29 października 2023.

OSOBY TWORZĄCE WYSTAWĘ

Kuratorka: dr hab. Ewa Klekot
Współpraca kuratorska, koordynatorka projektu: Amudena Rutkowska
Scenografia: Maciej Siuda Pracownia: Aleksandra Jankowska-Głowacka, Adrianna Gruszka, Maciej Siuda
Opracowanie graficzne: Jakub de Barbaro
Teksty: dr hab. Ewa Klekot
Redakcja językowa: Jacek Błach, Marta Elas, Zofia Świrek
Tłumaczenie: Szymon Włoch (ENG), Natalia Tkaczyk (UKR)
Ruch muzealiów: Anita Broda (koordynacja), Teresa Grzelak, Mariusz Pieńkowski, Monika Salamon, Paweł Sałata, Piotr Wojtarski
Opieka konserwatorska: Marcin Burzymowski, Katarzyna Górzyńska, Krystyna Tomasik, Anna Wielechowska-Olszak
Digitalizacja i ruch archiwaliów: Joanna Bartuszek, Alicja Kobus
Digitalizacja obiektów: Edward Koprowski, Krzysztof Towstjenko
Dostępność: Magdalena Dąbrowska, Natalia Siuchta (konsultacje), Fundacja Kultury bez Barier: Alicja Szurkiewicz (wideoprzewodnik i informacje w PJM), Marlena Florczyk, Paulina Gojtka (montaż), Emilia Piegat (audiodeskrypcje), Robert Więckowski (konsultacje audiodeskrypcji), Wiktor Kurpiewski (tyflografia)
Produkcja i logistyka: Marta Ancelewska
Zespół ds. technicznych i współpraca organizacyjna: Kamila Końska, Łukasz Horbów, Mariusz Horoś, Marcin Kiersnowski, Piotr Maciukiewicz (multimedia), Łukasz Malinowski, Tomasz Rychter, Zenon Winnicki
PR i komunikacja: Łukasz Gackowski, Patrycja Lewandowska, Jakub Nowociński, Przemysław Walczak, Paulina Zomer
Program edukacyjny: Dział Edukacji
Koordynacja finansowa: Kamila Smakulska-Kurek
Podziękowania: Maciej Klimczewski, Weronika Adamska, Joanna Migut, Aleksander Robotycki, Anna Wielechowska-Olszak, Alicja Kobus, Monika Salamon, Beata Kołacińska, Beata Mularska, Marta Skwirowska, Alicja Mironiuk Nikolska, Joanna Machudera-Szwankowska, Marianna Koźmińska, Justyna Sadkowska-Chodacz, Elwira Melonik