Na ekspozycję tę składają się zabytki związane z przeszłością ziemi ostródzkiej, od epoki wspólnoty pierwotnej do czasów nam współczesnych. Na uwagę zasługują dwie makiety ukazujące rozwój przestrzenny miasta. Pierwsza z nich przedstawia zabudowę Ostródy w XVI w., w układzie jaki uzyskało miasto wraz z lokacją średniowieczną. Drugi, znacznie większy model, przedstawia rozwój przestrzenny Ostródy u progu wieku XX. Porównanie obydwu tych makiet pozwala na zrozumienie trendu rozwojowego charakterystycznego dla drugiej poł. wieku XIX, ale pokazuje też zmiany w układzie rynku po wielkim pożarze miasta z 1788 r. Zwrócić też należy uwagę na kolekcję ceramiki i broni z okresu średniowiecza oraz przedmioty użytku codziennego z XIX i XX w. Obok tego prezentowane są zabytki pochodzące z wykopalisk archeologicznych prowadzonych na terenie zniszczonego pod koniec II wojny światowej ratusza. Całość dopełniają pocztówki z widokami Ostródy przedwojennej, m.in. nieistniejących już zabudowań rynku staromiejskiego.
Całość dopełniają pocztówki z widokami Ostródy przedwojennej, m.in. nieistniejących już zabudowań rynku staromiejskiego. Na wystawie stałej zwrócić należy uwagę na kolekcję pradziejowych i średniowiecznych zabytków archeologicznych, w tym skarbów przedmiotów z epoki brązu oraz depozytów monet rzymskich z Półwsi i wczesnośredniowiecznych denarów z Lubajn oraz Biskupca Pomorskiego. Obok tego prezentowane są zabytki pochodzące z wykopalisk archeologicznych prowadzonych na terenie zamku, starego miasta oraz tzw. Bramy Garncarskiej, które nawiązują do krzyżackiej przeszłości Ostródy.