Kiedy naprawdę zakończyła się pierwsza wojna światowa? Ile nowych państw pojawiło się wówczas na mapie? Jak w powojennych latach wyglądało codzienne życie Europejczyków? Czy w wydarzeniach sprzed stu lat można dostrzec podobieństwa do współczesnej sytuacji na świecie?

Na te i inne pytania odpowiada wystawa plenerowa pt. Po Wielkiej Wojnie. Nowa Europa 1918–1923, którą w dniach 4 kwietnia – 9 czerwca 2023 będzie można oglądać na placu Solidarności 1 przy Centrum Dialogu Przełomy w Szczecinie. Uroczyste otwarcie wystawy odbędzie się 13 kwietnia o godz. 14:00.

Ekspozycja, przygotowana przez Europejską Sieć Pamięć i Solidarność we współpracy z międzynarodowym gronem historyków, stanowi próbę syntezy burzliwych początków dwudziestolecia międzywojennego, ze szczególnym uwzględnieniem historii Europy Środkowo-Wschodniej. Składa się na nią ponad 200 ujętych w interaktywną formę materiałów archiwalnych – fotografii, dokumentów, filmów, map oraz indywidualnych świadectw pamięci. Ich bogaty wybór dokumentuje i uświadamia niespotykaną skalę przemian, jakie zaszły w latach 1918–1923 w Europie.

– Chcemy pokazać, że konsekwencje niektórych zjawisk sprzed 100 lat odczuwamy do dziś. Poprzez zestawienie różnych interpretacji procesów, które rozegrały się w naszym regionie po Wielkiej Wojnie, możemy zaprezentować także odmienne wrażliwości poszczególnych narodów i różnorodność obrazów tego konfliktu utrwalonych w zbiorowej pamięci. – mówi prof. Jan Rydel, koordynator strony polskiej w Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność (ENRS).

Pierwsza wojna światowa (1914–1918) całkowicie zmieniła oblicze kontynentu. Na gruzach czterech mocarstw wyrosło kilkanaście nowych państw. Prawie wszystkie granice zostały wytyczone na nowo, często na fali konfliktów zbrojnych, do których dochodziło jeszcze w ciągu kolejnych pięciu lat od oficjalnego zakończenia wojny. W wielu miejscach procesy te zakończyły się dopiero ok. 1923 roku. W wyniku ścierania się różnych, często odmiennych racji wyłoniła się  tzw. Nowa Europa (określenie użyte po raz pierwszy przez czechosłowackiego prezydenta Tomáša G. Masaryka), w której część narodów postrzegała wynik wojny jako ogromną tragedię, a dla innych był on kulminacją wysiłków w walce o niepodległość. Wszystkie jednak połączył trud odbudowy ze zniszczeń wojennych i wysiłki modernizacyjne przebiegające w cieniu zmian nie tylko politycznych, ale także społecznych, gospodarczych i kulturalnych.

O merytorycznym kształcie wystawy decydowało grono złożone z historyków pochodzących z 20 państw z całego świata. Do grona tego należą m.in. prof. Andrzej Chwalba, prof. Robert Gerwath, prof. Barbara Kirshenblatt-Gimblett, prof. Jan Rydel, prof. Jay M. Winter, prof. Piotr Juszkiewicz. Kuratorzy wystawy to dr Bartosz Dziewanowski-Stefańczyk (ENRS) oraz dr Robert Żurek.

Wystawa Po Wielkiej Wojnie. Nowa Europa 1918–1923 prezentowana jest od pięciu lat w ramach międzynarodowego tournée. Odwiedziła dotąd dwadzieścia miast w trzynastu krajach: Pragę (Czechy), Sarajewo (Bośnia i Hercegowina), Bratysławę (Słowacja), Verdun (Francja), Berlin i Weimar (Niemcy), Wrocław, Kraków, Warszawę, Rijekę (Chorwacja), Poznań, Lublin, Wiedeń (Austria), Kowno i Wilno (Litwa), Tallinn (Estonia), Darmstadt (Niemcy), Dublin (Irlandia), Sybit (Rumunia) i Triest (Włochy).

Więcej informacji na temat projektu, ekspertów zaangażowanych w przygotowanie wystawy oraz międzynarodowej trasy można znaleźć pod adresem:  www.enrs.eu/afterthegreatwar

Wystawie towarzyszy katalog w angielskiej i polskiej wersji językowej. Publikacja w formacie elektronicznym dostępna jest pod adresem: https://enrs.eu/publication/after-the-great-war-exhibition-catalogue-pl