Obrazy wojny w fotografii. XI odsłona Gabinetu Fotografii - Muzeum Narodowe w Warszawie, Mazowieckie, Warszawa

Wojny nękające ludzkość na wszystkich kontynentach i w każdym stuleciu należą do znaczących tematów zarejestrowanych dla potomnych przez nowe medium – fotografię. Po raz pierwszy na dagerotypach - unikatowych obrazach na posrebrzanych płytkach – został utrwalony zbrojny konflikt z lat 1846-1848 między Stanami Zjednoczonymi a Meksykiem oraz wydarzenia Wiosny Ludów w Paryżu w 1848 roku.

Upowszechnienie od 1851 roku negatywowo-pozytywowej techniki wykonywania zdjęć na negatywach szklanych z mokrym kolodionem sprawiło, że dokumentowanie wszelkich aspektów życia, w tym nikczemnego rytuału wojen, stało się normą. Na wystawie prezentujemy obrazy wojen zachowane w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Z zasobu nieznanego kolekcjonera pochodzą fotografie wojny krymskiej, prowadzonej w latach 1853–1856 przez Rosję z Turcją, sprzymierzoną z Francją, Wielką Brytanią i królestwem Sardynii. Po raz pierwszy w historii informacje pisemne o rozgrywającej się wojnie ilustrowano nie tylko rysunkami, ale także fotografiami. James Robertson, brytyjski fotograf pracujący w Stambule wykonał serię zdjęć  zrujnowanego podczas 349 dni oblężenia Sewastopola, rosyjskiej bazy morskiej nad Morzem Czarnym. Opustoszałe i zniszczone zabudowania, fortyfikacje, szczątki militarnego oręża – dział, kul, zasieków – ukazują przejmujące krajobrazy po bitwie. Wojnę zakończyło podpisanie Traktatu Paryskiego z 30 marca 1856, co pozwoliło na kształtowanie się w Europie nowego układu sił politycznych.

Wojna francusko-pruska z lat 1870-1871 prowadzona przez II Cesarstwo Francuskie i Królestwo Prus jest reprezentowana pracami dwóch niemieckich fotografów Wilhelma Cronenberga z Darmstadt oraz Germana Wolfa z Konstancji. Obaj dokumentowali Strasburg, zniszczony przez Niemców w wyniku bombardowania podczas trwającego przez ponad miesiąc oblężenia francuskiego miasta. W fotografiach dominują ruiny zabytków dowodząc dramatyzmu wojennego konfliktu. Efektem przegranej przez Francuzów wojny był między innymi upadek ich Cesarstwa oraz powstanie Cesarstwa Niemieckiego. Alzacja i Lotaryngii, a więc także Strasburg, znalazły się na terytorium nowego federalnego państwa niemieckiego.

Jeszcze jedna tragiczna w skutkach wojna, tym razem światowa, wybuchła 28 lipca 1914 roku. Na wystawie eksponujemy fotografie Kalisza bombardowanego przez Niemców przez kilka tygodni już od 4 sierpnia. Niesygnowane zdjęcia zaświadczają o ogromie zniszczeń zabudowy śródmiejskiej wraz ze średniowiecznym Rynkiem Głównym. Barbarzyński atak niemiecki na mieszkańców Kalisza doprowadził do zagłady ludzi i miasta, jednego z najbardziej zniszczonych podczas trwającej do 1918 roku wielkiej wojny.

Wśród działań wojennych szczególne znaczenie ma pamięć o powstaniu styczniowym w Królestwie Polskim (1863-1864) przeciwko imperium rosyjskiemu. Walka miała wówczas charakter wojny partyzanckiej, dlatego fotografia nie uwieczniła zbrojnych potyczek. Powstało za to wiele portretów powstańców, świadczących o osobistych, tragicznych losach uczestników walk i konspiracji. Wprowadzeniem do prezentacji tego tematu są fotografie rysunków z cyklu „Wojna” Artura Grottgera, któremu artysta nadał wyjątkową uniwersalną wymowę, nawiązując do Boskiej Komedii włoskiego poety Dantego Alighieri. Fotografie prac Grottgera autorstwa Ludwiga Angerera z Wiednia symbolicznie odnoszą się do całej prezentacji obrazów wojny na aktualnej wystawie.

Kuratorka: Danuta Jackiewicz