Shigeru Ban. Architektura i działalność społeczna

Shigeru Ban – japoński architekt, jest laureatem licznych nagród, w tym Nagrody Pritzkera będącej najbardziej na świecie cenioną nagrodą, jaką może otrzymać architekt za całokształt swojej twórczości.

Na 25 października 2025 roku zaplanowane jest w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie otwarcie wystawy Shigeru Bana, która będzie prezentowana przez pięć miesięcy. Pokaże ona bogactwo dorobku twórcy, w tym innowacyjność w użyciu materiałów, w szczególności drewna i tektury, otwierające oczy nowatorskie rozwiązania konstrukcyjne, zaskakujące niekiedy złożonością, a czasem prostotą relacje przestrzenne oraz różnorodność realizowanych tematów projektowych sięgających od willi dla najbogatszych i siedzib wielkiego biznesu, poprzez publiczne obiekty kultury i projekty wystaw, po obiekty odpowiadające na palące potrzeby społeczne wynikające z dramatycznych wydarzeń takich jak trzęsienia ziemi czy wojny.

Na wystawę, która wypełni dwa piętra Galerii Europa – Daleki Wschód, będącej częścią Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, złożą się liczne przywiezione z Japonii i z Francji oryginalne makiety, rekonstrukcje kilku mniejszych realizacji Shigeru Bana, liczne rysunki i fotografie, a także tabele i diagramy.

Firma Shigeru Ban Architects posiada trzy biura projektowe: w Tokio, w Paryżu i w Nowym Jorku. Shigeru Ban studiował architekturę na dwóch amerykańskich uczelniach – Southern California Institute of Architecture w Los Angeles i Cooper Union School of Architecture w Nowym Jorku. Prowadzi bądź prowadził zajęcia na licznych uczelniach architektonicznych w Japonii, w Stanach Zjednoczonych i we Francji. Jest też konsultantem Organizacji Narodów Zjednoczonych, a w latach 2021-2024 był uczestnikiem Okrągłego Stołu Nowego Europejskiego Bauhausu – przedsięwzięcia funkcjonującego z inicjatywy przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen.

Droga zawodowa Shigeru Bana naznaczona jest licznymi współpracami, które były dla japońskiego twórcy źródłem inspiracji. Wśród jego mistrzów byli Arata Isozaki – architekt między innymi krakowskiego Muzeum Manggha, czy architekt nowatorskich struktur Frei Otto. Shigeru Ban współpracuje także z osobami związanymi z miejscami, dla których tworzy. Powołana przez niego organizacja Voluntary Architects Network reaguje na sytuacje kryzysowe. W odpowiedzi na nie Shigeru Ban realizuje projekty społeczne we współpracy z ludźmi będącymi blisko terenów, gdzie są one potrzebne.

Zainteresowanie realizacją projektów o znaczeniu społecznym doprowadziło do powstania relacji Shigeru Bana z Polską. Chęć odpowiedzi na potrzeby osób dotkniętych nasileniem się rosyjskiej wojny przeciwko Ukrainie spowodowała, że w 11 miejscach w Polsce zastosowane zostały opracowane w pracowni japońskiego architekta parawany Paper Partition System, a także przygotowane zostały elementy systemu zastosowane w 12 miejscach w Ukrainie. Rury tekturowe użyte jako elementy Paper Partition System na terenie Polski i Ukrainy zostały podarowane przez polski odział firmy Corex. Udział w zastosowaniu Paper Partition System miało ponad 150 osób z Polski i przybyłych do Polski z innych krajów. Wysłane do Ukrainy zasłony zastosowane jako część systemu zostały podarowane przez liczne osoby i instytucje. Zespół Jerzego Łątki z Politechniki Wrocławskiej prowadzi prace badawczo-wdrożeniowe związane z kolejnymi projektami Shigeru Bana.

Wystawa Shigeru Bana w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha stanie się ważnym wydarzeniem dla polskich architektów i wszystkich osób zainteresowanych architekturą. Sposób jej przygotowania sprawi, iż będzie interesująca zarówno dla profesjonalistów, jak i dla szerokiego grona publiczności.

Shigeru Ban

Urodzony w 1957 roku w Tokio. Architekturę studiował w Stanach Zjednoczonych. Pracę, jako architekt rozpoczął w 1982 roku u Araty Isozakiego. W 1985 roku założył własną pracownię. W 1995 roku został konsultantem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (UNHCR) i założył organizację pomocową Voluntary Architects’ Network (VAN). Wśród jego dzieł są rozwiązania systemowe dla sytuacji awaryjnych, m.in. parawany Paper Partition System czy domki Paper Log House; a także: Centrum Pompidou w Metzu, Muzeum Simose w Hiroszimie oraz pawilony na wystawach światowych Expo 2000 w Hanowerze i 2025 w Osace. Jego działalność cechuje nowatorskie zastosowanie rozwiązań konstrukcyjnych i materiałów – w szczególności drewna i papieru. Uhonorowany licznymi odznaczeniami i nagrodami, w tym Nagrodą Pritzkera (2014). Był i jest profesorem wielu uczelni.

Kuratorzy: Dominik Lisik, Hubert Trammer
Idea, wsparcie merytoryczne: Krzysztof Ingarden
Projekt aranżacji: Dominik LisikKoordynacja: Aleksandra Kalfas
Identyfikacja wizualna: Marta Szmyd
Współpraca: Yasunori Harano, Jerzy Łątka, Taro Okabe