WORKS. Rolandas Rimkūnas

Rolandas Rimkūnas urodził się w 1963 roku na Litwie okupowanej przez Związek Radziecki. Pochodzi z rodziny zesłańców i więźniów politycznych i nigdy nie miał złudzeń co do „człowieczeństwa” sowieckiego systemu. Pracuje i mieszka w Kownie, należy do pokolenia mieszkańców Kowna ukształtowanego pod koniec ery sowieckiej, dla których polska telewizja i radio były pierwszą bramą na Zachód. Jest dobrze zaznajomiony z sowiecką i neosowiecką rzeczywistością pod maskami nowych czasów.

Ukończył grafikę artystyczną w Wileńskiej Akademii Sztuk Pięknych, nadal wykłada na kowieńskim wydziale tej uczelni. Jest promotorem różnych dziedzin i technik sztuki graficznej, stałym uczestnikiem wystaw na Litwie i za granicą. Jego prace zostały nabyte przez Narodowe Muzeum Sztuki im. M. K. Čiurlionisa (Litwa), Centrum Sztuki Współczesnej (MO) (Litwa), Muzeum Miejskie w Brunecku/Brunico (Włochy), Gabinet Grafiki Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego w Radomiu (Polska) i inne.

Był aktywnie zaangażowany w tworzenie nowoczesnych symboli litewskich instytucji państwowych. Nie będzie przesady w stwierdzeniu, że dzisiejsza heraldyka litewskich miast i miasteczek jest w znacznym stopniu zasługą Rimkūnasa. Zaprojektował ponad sto herbów i innych symboli heraldycznych dla ponad połowy litewskich miasteczek, zatwierdzonych dekretami Prezydenta Republiki Litewskiej.

Stworzył projekty brandingowe dla wielu ważnych instytucji państwowych: Prokuratury Generalnej Litwy, Departamentu Ochrony Przeciwpożarowej Republiki Litewskiej, Poczty Litewskiej, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Litewskiej, Litewskiego Uniwersytetu Nauk o Zdrowiu, Litewskiego Uniwersytetu Sportu, Kościoła Katolickiego Litwy itp. We współpracy z ostatnim, dla Konferencji Episkopatu Litwy stworzono „15 ilustracji do Mszału Rzymskiego w języku litewskim”, projekty dekoracji graficznej czterech dzwonów dzwonnicy kościoła Ducha Świętego w Šilainiai itp. Artysta wykonał również ponad dziesięć projektów monet okolicznościowych i obiegowych, które wygrały konkursy organizowane przez Bank Litwy i Mennicę Litewską.

Zbiór prac graficznych Rolandasa Rimkūnasa nie jest przeglądem przebytej drogi twórczej, a raczej kilkoma jej fragmentami; z drugiej strony w kolekcji tej wyczuwalna jest potrzeba spojrzenia wstecz, wybrania tego, z czym chciałoby się pójść dalej. Autor jest bez wątpienia profesjonalnym grafikiem wysokiej klasy, który w swojej twórczości stopniowo ewoluował od modelowania realistycznej formy do najwyższego profesjonalizmu, wolnego od dowolnych kanonów języka formalnego.

Cykl Animacje klasyki, który stał się wizytówką Rimkūnasa, przeplata animacje Walta Disneya z dziełami klasyków zachodniego malarstwa, reprodukowanymi w najwyższej jakości klasycznej technice akwaforty, okraszonej szczerą ironią. Jest to nie tylko krytyczna reakcja na zachodnie obrazy kultury masowej, które zalały postsowiecką Litwę i skutecznie konkurowały z artefaktami kultury wysokiej, ale także komentarz do nadmiernej wizualności, który bawi się podobieństwem tych kultur.

Jak można nie wspomnieć bohatera książki Johna Steinbecka, który znał dwóch największych malarzy wszechczasów, Rembrandta i Walta Disneya? Motywy pokazywane w cyklach grafik są jak świecko ubrana wersja pism Boga potrzebująca ilustracji, a Rimkūnas uprzejmie zgadza się je dostarczyć, dopóki oczywiście klient nie zdecyduje się je odwołać. Należy podkreślić, że są to pisma Boga z poczuciem humoru, więc jego Słowo nie zwraca się bezpośrednio do odbiorcy, lecz przemawia frazami, które stały się banalnymi, popkulturowymi kliszami, organicznie wkomponowanymi w formę grafiki. Na przykład kultowy slogan Flower Power Generation, stworzony niegdyś jako symbol biernego oporu, stał się później nawiązaniem do ruchu hipisowskiego, kontrkultury wolnej miłości, narkotyków i muzyki psychodelicznej. Jeden obraz, jeden slogan, ale różnorodność języków i kolorów pozwala na różne kombinacje, które niekoniecznie spełniają zamierzoną funkcję. Nawiasem mówiąc, slogan został wymyślony przez Allena Ginsberga, ikonę pokolenia beatników, który na swój sposób odpowiedział na pytanie, kim można się stać, gdy ojciec jest poetą, a matka aktywną komunistką z chorobą psychiczną.

Rimkūnas przekodowuje ideę amerykańskiego poety i tworzy znaczeniowy dysonans, podobnie jak Gilles Barbier w swoim Domu opieki (2002), kiedy pokazał nam podstarzałych superbohaterów popkultury. Ten dysonans jest powiązany z aktualną wersją vanitatas vanitatum, która jest stale powtarzana w różnych arkuszach graficznych z motywami czaszki lub starzejącego się ciała.

Sztuka i niebo są jedne na wszystkich, mówi artysta, a na jego ekranach rysujemy kruche, zanikające linie, przypominające ślady pozostawione przez samolot na wysokościach. Przedmioty i ludzie, wszyscy tak różni i tak łatwo znikający jak odległy samolot na niebie. Dlatego rzeczywistość można komentować za pomocą wyrafinowanych technik akwaforty albo po prostu wziąć do ręki wieczne pióro i „rysować”, pozornie zapominając o umiejętnościach profesjonalisty. Grafiki można wieszać wysoko na ścianach, obramowując je niewidzialną tabliczką „zakaz dotykania”, można też przykleić je do podłogi i pozwolić wchodzić na nie, potajemnie upodabniając się do fundatora kościoła, który kazał się pochować pod deptanym przez wszystkich progiem. Cykl banałów jest jak graficzny pamiętnik, utrwalający każdy szczegół codzienności, który zapada w pamięć, który został zobaczony, przeczytany, zamieniony w niepowtarzalny kolaż drobiazgów współtworzących wszechświat. To degradacja znaczenia i wywyższenie codzienności, umiejętność mówienia w nowy sposób, unikając jakiegokolwiek patosu, banalnych prawd, przy jednoczesnym zachowaniu skromności banału.

Dr. prof. Stasys Mostauskis

kurator: Jarek Bujny