Nowa wystawa stała w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Prezentuje niemal 14 tysiącleci dziejów kultury na ziemiach pomorskich, obejmujących czasy od schyłku epoki lodowcowej do pierwszych dekad istnienia Księstwa Pomorskiego.

Na wystawie można obejrzeć ponad tysiąc eksponatów pochodzących z bogatych zbiorów archeologicznych gromadzonych w Szczecinie od lat dwudziestych XIX wieku. Są one przedstawione w porządku chronologicznym, poczynając od artefaktów z epoki kamienia (sala pierwsza), przez zabytki z epoki brązu i epoki żelaza do schyłku starożytności (sala druga), a kończąc na średniowiecznych (sala trzecia i czwarta). Ukazują przy tym kilkadziesiąt kolejnych, często przenikających się zjawisk kulturowych, społecznych i gospodarczych.

Najstarsze spośród eksponowanych znalezisk archeologicznych pochodzą z XIII tysiąclecia przed Chr. Są świadectwami kultury materialnej i duchowej społeczności łowiecko‑zbierackich prowadzących gospodarkę przyswajalną, wykorzystującą dobra otaczającej przyrody. Kolejne ugrupowania wyspecjalizowanych myśliwych, łowców i zbieraczy epoki kamienia dominowały na Pomorzu przez kilka tysięcy lat.

W drugiej połowie VI tysiąclecia przed Chr. nad dolną Odrę dotarli pierwsi rolnicy. Przedstawione na wystawie zabytki obrazują zasadnicze zmiany w sposobach eksploatacji zasobów środowiska, a także w wytwórczości i obrazie życia ludności zamieszkującej Pomorze przez trzy kolejne tysiąclecia. Rozpowszechniona wówczas gospodarka wytwórcza i innowacje technologiczne oraz przemiany społeczno‑kulturowe są określane mianem rewolucji neolitycznej.

U schyłku III tysiąclecia przed Chr. ziemie pomorskie znalazły się w orbicie oddziaływania cywilizacji epoki brązu. Zgromadzone eksponaty – skarby, znaleziska grobowe, wyroby pochodzące z osiedli – przybliżają rozmaite aspekty codziennego życia, świadczą o kontaktach z odległymi obszarami oraz wierzeniach społeczności zamieszkujących ten region na przestrzeni niemalże dwóch tysięcy lat, aż do czasów pojawienia się pierwszych, ekskluzywnych wówczas przedmiotów wykonanych z żelaza.

W drugiej połowie I tysiąclecia przed Chr. żelazo stało się podstawowym surowcem do produkcji broni i narzędzi. Społeczności zamieszkujące w tym okresie Pomorze rozwijały się, ich kultura zmieniała się, zachodziło to pod wpływem kontaktów z cywilizacją celtycką i Imperium Rzymskim, skąd w I stuleciu po Chr. zaczęły napływać przedmioty wykonane w tamtejszych warsztatach. W IV wieku doszło do zaniku ugrupowań kulturowych występujących na Pomorzu, a osadnictwo uległo wyraźnemu rozrzedzeniu. U schyłku starożytności docierały tutaj niewielkie grupy ludności ze Skandynawii. Zaprezentowane na wystawie eksponaty ukazują obrządek pogrzebowy, charakterystyczną ceramikę, uzbrojenie, ozdoby i narzędzia reprezentujące kolejne kultury archeologiczne, a także importy rzymskie i bizantyńskie.

Pomiędzy VI a VIII stuleciem na ziemiach pomorskich pojawiły się charakterystyczne elementy kultury słowiańskiej. U schyłku VIII i w początkach IX stulecia w ujściach rzek powstawały ośrodki rzemiosła i wymiany handlowej, skupiające ludność zróżnicowaną etnicznie, wyznającą różne religie. Znaczące zmiany nastąpiły w pierwszej połowie XII wieku wraz z wprowadzeniem na Pomorzu nowej religii – chrześcijaństwa. Dotychczasowy system oligarchiczny – rządy możnowładców i kapłanów – został zastąpiony organizacją kasztelańską. Rozpoczął się nowy etap w dziejach regionu, kończący wczesny okres średniowiecza i prowadzący do powstawania miast lokacyjnych.

Świt Pomorza. Kolekcja starożytności pomorskich

Kurator:
Krzysztof Kowalski

Zespół merytoryczny:
Michał Adamczyk, Grzegorz Durdyń, Ewa Górkiewicz‑Bucka, Anna B. Kowalska, Krzysztof Kowalski, Dorota Kozłowska, Bartłomiej Rogalski, Sławomir Słowiński

Projekt wystawy:
Krzysztof Kowalski, Anna Ryś, Izabela Sukiennicka

Identyfikacja wizualna:
Waldemar Wojciechowski

Multimedia:
Michał Adamczyk, Dorota Kozłowska, Bartłomiej Rogalski, Ewa Górkiewicz-Bucka, Anna B. Kowalska, Grzegorz Durdyń, Sławomir Słowiński, Koma Nord

Przygotowanie konserwatorskie eksponatów:
Anna Borowiec, Krystyna Lewkowicz, Anna Szczucińska

Organizacja wystawy:
Michał Adamczyk, Grzegorz Czajka, Grzegorz Durdyń, Robert Gągorowski, Ewa Górkiewicz-Bucka, Bartosz Grądek, Wiesława Holicka, Anna B. Kowalska, Krzysztof Kowalski, Dorota Kozłowska, Andrzej Kulpa, Jarosław Napierski, Ryszard Plota, Bartłomiej Rogalski, Anna Ryś, Sławomir Słowiński, Mirosław Słupny, Izabela Sukiennicka, Dominik Wałdoch

Wystawa powstała w ramach projektu „Wspólne dziedzictwo, wspólna przyszłość. Centralne muzea pomorskie wspólnie prezentują dzieje i kulturę Pomorza” dofinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Programu Współpracy Interreg VA Meklemburgia-Pomorze Przednie / Brandenburgia / Polska oraz ze środków Finansowych Województwa Zachodniopomorskiego.

Patronat honorowy:

• Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz
• Premier Kraju Związkowego Meklemburgii-Pomorze Przednie Manuela Schwesig.