Obecnie w kolekcji jest około 400 zinwentaryzowanych przedmiotów, wykonanych lub użytkowanych przez Romów. Tworzą one tematyczne zespoły: romską sztukę plastyczną (malarstwo olejne, pastele, rysunki, grafiki, rzeźba), cygańskie rzemiosło (wyroby kotlarskie, kowalskie, odlewnicze, koszykarskie) i wyroby użytkowane przez Romów; instrumenty muzyczne, zdobnicze elementy do wozu, ubiór i biżuterię oraz przedmioty świadczące o obecności Romów jako inspiracji w kulturze społeczności większościowej. Jest to sztuka plastyczna, pocztówki, nuty i śpiewniki nawiązujące do motywów muzyki cygańskiej, figurki ceramiczne, lalki i opakowania po produktach (produkty spożywcze, pudełka po papierosach, butelki po napojach). W kolekcji są także nagrania dźwiękowe: muzyka utrwalona na kasetach i płytach winylowych, opowiadane bajki na motywach cygańskich, filmy o tematyce romskiej, audycje radiowe i telewizyjne. Dopełnienie stanowią archiwalia w postaci kilku urzędowych dokumentów, liczne fotografie, pocztówki, bogata literatura fachowa z Polski i zagranicy, także w języku romani.

 Ponadto w zbiorach są afisze informujące o różnych spotkaniach dotyczących kultury romskiej: odczytach, prelekcjach, imprezach i występach z udziałem romskich zespołów oraz plakaty zapowiadające filmy, które zawierają wątki romskie. Lechowski podkreśla, że „Wszystkie te gromadzone przedmioty nie stanowią i nigdy nie stworzą jakiejś skończonej, zamkniętej całości, jakiejś kompletnej kolekcji. Wszystkie te zbiory nie tylko mogą, ale powinny być wciąż wzbogacane, uzupełniane i uaktualniane o nowe eksponaty i archiwalia. Tylko wówczas, choć nigdy w pełni tej idei się nie zrealizuje, ale przynajmniej można się przybliżyć do w miarę najpełniejszego przedstawienia, zobrazowania, zarówno świata i kultury Romów, jak i sposobów odbierania, postrzegania tego świata i kultury przez nas – nie Cyganów”. W kolekcji znajdują się przedmioty pochodzące nie tylko z Polski, ale również z krajów bałkańskich: Rumunii, Bułgarii, Macedonii, Albanii; ze wschodu: Rosji i Ukrainy; z zachodu: Hiszpanii, a także ze Słowacji. Ich pozyskanie nierzadko wiązało się z podróżami do krajów południowej Europy. Zbiory te są często prezentowane przy okazji tematycznych wystaw lub prelekcji. Służą również działaniom edukacyjnym związanym z przeciwdziałaniem dyskryminacji i nietolerancji.

dr Magdalena Kwiecińska

Na zdjęciach – przykładowe prace z kolekcji Pawła Lechowskiego

Kurator wystawy: Zbigniew Wolanin
Konsultacja naukowa: Paweł Lechowski