Odsłonę projektu „Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra FON” w Muzeum Narodowym w Lublinie zatytułowano „Z salonów na bagnety”, przywołując atmosferę II Rzeczypospolitej.

Po latach niewoli społeczeństwo stopniowo bogaciło się i otaczało pięknymi przedmiotami, także ze szlachetnych kruszców. Pod koniec lat 30. XX w. w obliczu nadchodzącej wojny te elementy luksusu straciły na znaczeniu, jawiąc się wręcz jako niepotrzebny przejaw snobizmu. Niepodległość stała się wartością nadrzędną, a cenny przedmiot – narzędziem w obronie Ojczyzny.

Na wystawie zaaranżowany zostanie salon, w którym ukazano srebra, m.in. wyroby złotników lubelskich i zamojskich, z Funduszu Obrony Narodowej, w ich pierwotnej funkcji. W dalszej przestrzeni zestawiono je z uzbrojeniem i wyposażeniem wojskowym. W tym celu zastosowano zasadę kontrastu – bazując na podobieństwie form, srebrne sztućce pokazano wraz z bagnetami, kunsztownie wykonane rączki od lasek z pistoletami typu VIS, luksusową łyżkę wazową (z sygnaturą Fabérge – najsłynniejszej carskiej pracowni złotniczo-jubilerskiej) z typową wojskową chochlą z drewnianym trzonkiem.

Składki na FON płynęły z Lubelszczyzny od początku istnienia Funduszu. Wojewódzki Komitet FON w Lublinie powołano 10 XI 1937 r., jego przewodniczącym został wybitny lubelski sędzia dr Stanisław Bryła. Prężnie działały komitety miejskie/powiatowe w Lublinie, Chełmie, Siedlcach, Hrubieszowie, Tomaszowie, Lubartowie, a także gminne. Na wystawie prezentujemy bogaty zestaw dokumentów z Archiwum Państwowego w Lublinie. To m.in.: akta organizacyjne komitetów, instrukcje dotyczące prowadzenia zbiórek, przekazy bankowe. Akcja miała na celu rozbudzenie ducha patriotyzmu – była przeprowadzona z zaangażowaniem, dbałością i przejrzystością o wszelkie rozliczenia. Zarówno dokumenty, gazety, jak i materiały filmowe oddają rozmiar ofiarności, a także wyjątkowość chwili i wagi działań podejmowanych dla Niepodległej. Odnoszą się one do: zbiórki złomu i pieniędzy wśród uczniów szkół w Hrubieszowie, Lublinie, Bychawie, Piaskach, Włodawie, czeków z Cukrowni i Rafinerii Lublin oraz Cukrowni Garbów, przekazu 50 sanitarek przez Zarząd PCK, a także opodatkowania pracowników Sądu Apelacyjnego w Lublinie i urzędników starostwa hrubieszowskiego na rzecz FON. Istotny był również przekaz Rady Miejskiej m. Lublina kosztowności z lombardu miejskiego – blisko 400 przedmiotów – złota o wadze ok. 2,3 kg na sumę 10 277,80 zł, ponad 8 kg srebra na sumę 565,67 zł i kamieni szlachetnych na sumę 3395,25 zł – łącznie – 14 188,72 zł.

„Z salonów na bagnety” wystawa z cyklu „Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra FON”
Zamek Lubelski, 6.06-31.08.2023

Projekt „Nie zmarnujcie niepodległości. Srebra Funduszu Obrony Narodowej” realizowany przez Muzeum Narodowe w Poznaniu przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz w partnerstwie z NIMOZ.

Kuratorzy ze strony MNwL: Danuta Szewczyk-Prokurant i Magdalena Norkowska.
Współpraca: Barbara Oratowska, Piotr Krukowski, Andrzej Frejlich, Tomasz Markiewicz.

Kuratorzy ze strony MNP: Renata Sobczak-Jaskulska, Michał Błaszczyński.

Identyfikacja wizualna projektu: Raman Tratsiuk.