To jedyna tego typu wystawa, która w jednym miejscu ukazuje dorobek blisko 60 artystów z regionu świętokrzyskiego. Na ekspozycję składa się ponad 400 eksponatów. Są to rzeźby wykonane z drewna i gliny oraz obrazy malowane na płótnie, desce i papierze. Najstarsze z prac pochodzą z przełomu XIX i XX wieku, a najmłodsze z XXI wieku. Ich autorzy, to ludzie, którzy tworzyli z ogromnej potrzeby serca, często mimo braku zrozumienia i doskwierającej biedy.

Wybrane dzieła prezentowane są w układzie tematycznym. Ta swoista podróż rozpoczyna się w świecie boskim – sacrum, a potem ścieżka wiedzie do dobrze nam znanego świata ziemskiego – profanum.

Taki układ podyktowany jest też chronologią, gdyż sztuka ludowa początkowo miała wyłącznie charakter religijny. Dlatego duża grupa prac ukazuje sceny z życia Chrystusa i Marii, którzy  zajmowali szczególne miejsce w sercach wiernych, a ich kult był bardzo rozpowszechniony w całej Polsce.

Wśród wyobrażeń plastycznych Jezusa dominują sceny pasyjne, chwila narodzin, a także najbardziej popularny wizerunek – Chrystusa Frasobliwego, który stał się wręcz symbolem polskiej sztuki ludowej. W dawnych społecznościach olbrzymią rolę odgrywali także święci. Ich figuralne wyobrażenia traktowano jako swoistych pośredników w kontaktach między człowiekiem a światem ponadzmysłowym. Przypisywano im wręcz magiczną moc – mogli uzdrowić, pomóc w beznadziejnych sprawach, ustrzec przed uderzeniem pioruna lub ochronić zwierzęta przed chorobami. Obrazy lub figurki świętych wystawiano w oknach podczas burzy, wynoszono do pożaru, a nawet umieszczano w oborach.

Po II wojnie światowej  zakres tematów podejmowanych przez twórców ludowych poszerzył się o życie codzienne mieszkańców wsi i sceny odwołujące się do wydarzeń historycznych.  W tej części wystawy eksponowane są prace ukazujące zarówno trudy dnia: wykopki, sianokosy, żniwa, jak i  barwną obrzędowość doroczną: zwyczaje wielkanocne, kolędowanie oraz radosne chwile: wesela, zabawy czy wizyty na targu.

Oglądając dzieła artystów, którzy cenieni są nie tylko w Polsce, ale także poza granicami kraju, warto zapoznać się także z opisami ich sylwetek. Na ekranie dotykowym udostępniono biogramy twórców, które opowiadają o ich życiu, a zarazem pozwalają dowiedzieć się, czym była dla nich twórczość.

Kurator: Anna Latos-Paryska
Koordynator: Paweł Król
Aranżacja: Beata Majchrzak-Liberek