Wystawa „Na pograniczu Wielkopolski i Pomorza. Bydgoszcz i region u zarania dziejów” prezentuje kulturę materialną, a przez jej pryzmat także różne przejawy życia społecznego i duchowego pradawnych mieszkańców Bydgoszczy i okolic. Na wystawie można prześledzić zmiany technologiczne (surowiec i sposób wytwarzania) oraz ewolucję myśli ludzkiej, która stopniowo zmierzała do opanowania środowiska i ulepszenia jakości życia.

Na ekspozycji ukazane są również oddziaływania na tereny ziem polskich i regionu, ludów europejskich, których osiągnięcia wpływały za zmianę oblicza kulturowego i politycznego Europy np. Celtów i Germanów. Ramy chronologiczne ekspozycji obejmują okres od końca starszej epoki kamienia po okres wędrówek ludów, tj. od XI tysiąclecia p.n.e. po VI w.

Wystawa „Na pograniczu Wielkopolski i Pomorza” jest stałą ekspozycją, ukazującą najdawniejsze dzieje naszego regionu od początków osadnictwa aż po okres wędrówek ludów. Historie żadnego miasta, terenu, kraju nie toczą się samoistnie. Wszystkie są wprzęgnięte w ciąg wydarzeń o szerszym zasięgu. W związku z tym, że Bydgoszcz i jej okolice położone są na styku dwóch wielkich krain geograficznych: Wielkopolski i Pomorza, dążyliśmy do tego, by ukazać prahistorię tych terenów w szerszym ujęciu chorologicznym. Prezentowane zabytki pochodzą z obszaru Krajny, Kujaw i Pałuk, a większość z nich znajduje się w zbiorach Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Jako, że głównym, a dla najstarszych epok jedynym, źródłem informacji dla poznania przeszłości są pozostałości kultury materialnej, zmiany zachodzące w życiu ludzi przedstawiamy przez ukazanie różnorodnych narzędzi, ozdób, uzbrojenia, przedmiotów codziennego użytku, itp. Dzięki czemu możemy prześledzić przeobrażenia technologiczne (surowiec i sposób wytwarzania) oraz ewolucję myśli ludzkiej, która stopniowo zmierzała do opanowania środowiska i ulepszenia jakości życia. Zaprezentowaliśmy również oddziaływania na tereny ziem polskich ludów europejskich, których osiągnięcia wpływały za zmianę oblicza kulturowego i politycznego Europy np. Celtów i Germanów. Ich obecność odnotowujemy także w naszym sąsiedztwie, dzięki czemu potwierdzimy, że dzieje tego regionu splotły się z cywilizacją europejską już w starożytności.

Zabytki oraz liczne rekonstrukcje zaprezentowane są w ramach kolejnych epok i okresów pradziejowych, w uzasadnionych wypadkach wprowadzony został termin ściśle archeologiczny „kultura”. Dla każdego okresu zaprezentowanych jest kilka elementów przewodnich, wokół których zorganizowane są pozostałe części ekspozycji, mające w skondensowanej formie przedstawić to, co w danej epoce najistotniejsze. Aby odbyć „swoistą podróż w czasie” wprowadziliśmy nowoczesne metody przekazu dające odbiorcy możliwość czynnego udziału w zwiedzaniu wystawy i poszerzenia wiedzy według indywidualnego zapotrzebowania.

Poprzez różnorakie środki nowoczesnego wyrazu takie jak: prezentacje multimedialne dotyczące różnorodnych tematów, film, wirtualny spacer czy komputerowe animacje staramy się zapewnić odwiedzającym komfort w przyjmowaniu treści oraz stworzyć okazję do aktywnego udziału w zwiedzaniu. Ciekawa aranżacja plastyczna, o parateatralnym charakterze, w której zastosowano rozmaity materiał, adekwatny do tego, jaki wykorzystywano w okresie pradziejowym : m. in. drewno, kamień oraz liczne rekonstrukcje (np. szałasu, kręgu kamiennego, grobowca skrzynkowego) odtworza atmosferę tamtych czasów, a jednocześnie wpływa intensywnie na zmysły widza. Do tego celu zostały również wykorzystane nowoczesne, elektroniczne środki multimedialne takie jak: kamery, rzutniki, kioski multimedialne, podłoga interaktywna. Zostały one wykorzystane do wirtualnej przebieralni, magicznego źródełka, wirtualnej piaskownicy – wykopu, wehikułu czasu. Dodatkowo jest możliwy również bezpośredni kontakt z realnym zabytkiem. Poprzez wykonane kopie m.in. warsztatu tkackiego, pradziejowej wiertarki, żarna nieckowatego istnieje możliwość interakcji z przedmiotami, z czego najczęściej korzystają uczniowie i rodziny z dziećmi, co zaobserwowaliśmy w dotychczasowej praktyce. Możliwość własnoręcznego użycia i dotykania dawnego sprzętu jest szczególnie potrzebna dla osób niedowidzących i niewidomych, co w pewnym zakresie zostało umożliwione na naszej ekspozycji.

Aby zachować atmosferę pradawnych czasów odstąpiliśmy od tradycyjnych podpisów i plansz. Informacje te umieszczone zostały na ramkach cyfrowych, które nie zakłócają stworzonego klimatu. Ponadto ramki zostały udźwiękowione zgodnie z prezentowanymi zagadnieniami, a także umieszczono na nich rozszerzone teksty związane z określoną problematyką, co sprawi, że staną się one się niezastąpionymi, interaktywnymi przewodnikami po wystawie. Naszym zamiarem było stworzenie ekspozycji, w której wielowiekowe zabytki archeologiczne, mające swoją narrację, zostały „ożywione” poprzez nowoczesne środki multimedialne. Poprzez wyżej wymienione formy, staramy się przybliżyć atmosferę tamtych czasów jak i kształtować, poprzez media wizualne, nowy sposób odbioru dziedzictwa archeologicznego.

Autor: Józef Łoś

Autor: Jolanta Szałkowska-Łoś

Autorzy scenariusza i komisarze wystawy: Jolanta Szałkowska – Łoś, Józef Łoś

Projekt i aranżacja plastyczna: Bożena Januszewska, Katarzyna Wolska

Wykonawstwo techniczne aranżacji: STOL-ME-BUD Zenon Jacyna, Zbigniew Sieradzki, Dariusz Niciński

Współpraca: Instytut Prahistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu

Autorzy aplikacji komputerowych: dr. Łukasz Czyżewski, Marcin Wachniak, EXAITY GROUP Sp. z o.o. z siedzibą we Wrocławiu

Autorzy zdjęć i rysunków do prezentacji komputerowych: dr Łukasz Czyżewski, Józef Łoś, Wojciech Woźniak, archiwum MOB, Arkadiusz Jaszkowski, Paulina Balcerak, Katarzyna Fryckowska

Materiały i teksty o stanowiskach archeologicznych: prof. dr hab. Tadeusz Grabarczyk, prof. dr hab. Ryszard Grygiel, dr Józef Bednarczyk, dr Jacek Gackowski, dr Grzegorz Osipowicz, dr, Iwona Sobkowiak-Tabaka, Anna Grossman, Aleksandra Kowalczyk, Adriana Romańska, J. J. Łosiowie.

Teksty i komentarze do prezentacji : J. J. Łosiowie

Zdjęcia i filmy wykorzystane na wystawie wykonano w: Biskupinie, Zakrzewskiej Osadzie, Odrach, Wietrzychowicach, Sarnowie, astrofotografia NASA – udostępniona dzięki uprzejmości Obserwatorium Astronomicznego w Olsztynie

Narrator: Sławomir Dolata

Autorzy rekonstrukcji i kopii : Jarosław Strobin, Adam Maziarka, Piotr Dmochowski, Aleksander Strzyżewski, Adriana Witucka, Wiesława Graczyk, Kamila Przewoda, Maria Ślęzak, Zenon Jacyna

Konserwacja zabytków: Jan Marciniak, Piotr Kopciewicz, Jarosław Strobin

Zabytki, kopie i modele eksponowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy oraz Instytutu Prahistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu