Dom Urodzenia Fryderyka Chopina i Park w Żelazowej Woli niezmiennie od kilkudziesięciu lat stanowią cel wycieczek miłośników twórczości Fryderyka Chopina z całego świata. Z racji otwarcia nowej ekspozycji stałej, której uroczysta inauguracja odbyła się w maju 2015 roku, szczególnie zachęcamy do odwiedzin miejsca urodzenia polskiego kompozytora.

To zaledwie trzecia ekspozycja w historii tego miejsca. Pomysł utworzenia w Żelazowej Woli muzeum poświęconego Chopinowi pojawił się już w końcu XIX w., ale zrealizowano go dopiero w latach 30. XX w. Wtedy oficyna Chopinowska została gruntowanie wyremontowana, a dostawiony ganek kolumnowy nadał budynkowi cech dworu szlacheckiego. W tym samym czasie rozpoczęto też prace nad urządzeniem wnętrz. Inaugurację nowego muzeum przerwał w 1939 roku wybuch wojny. Oficjalnie muzeum otwarto dopiero w 1949 roku, w 100. rocznicę śmierci Fryderyka Chopina.

Pierwsza ekspozycja zrealizowana została w duchu polskiego dworku szlacheckiego. Kolejną przygotowano w 2010 roku z okazji 200. rocznicy urodzin Chopina – cechowała się prostą i oszczędną stylistyką. Zrezygnowano z dużej liczby eksponatów, a istotnym elementem ekspozycji stała się opowieść prowadząca zwiedzającego przez park-pomnik i wnętrza zabytkowej oficyny (audioprzewodnik). Podstawą narracji tej wystawy były wyniki badań źródłowych nad historią miejsca urodzenia Fryderyka Chopina, które na szeroką skalę prowadzono przed Rokiem Chopinowskim (2010).

Podobnie scenariusz obecnej wystawy przygotowany został w oparciu o najnowsze badania nad historią Żelazowej Woli. W XIX w. Dom Urodzenia Fryderyka Chopina był oficyną dworską pełniącą funkcję gospodarczą i mieszkalną. Podzielony był na dwie części: po prawej stronie znajdowały się pokoje domowników, po lewej pomieszczenia dla służby i kuchnia. Podział ten, wynikający z funkcji pomieszczeń, został wykorzystany w scenariuszu nowej ekspozycji, której narracja skupia się na dwóch równorzędnych historiach: rodziny Chopinów i Skarbków oraz historii założenia muzeum poświęconego Fryderykowi Chopinowi, które stało się unikatowym parkiem-pomnikiem kompozytora.

Goście zaczynają zwiedzanie wystawy właśnie od prawej strony: wejście do historycznych wnętrz staje się rodzajem podróży w czasie, która swój początek ma w pierwszych latach XIX w., kiedy w Żelazowej Woli mieszkali właściciele majątku – rodzina Skarbków, a wraz z nią Justyna i Mikołaj Chopinowie – a kończy się w czasach nam współczesnych. Pierwsza część ekspozycji opowiada o wzajemnych relacjach dwóch zaprzyjaźnionych rodzin. Tłem dla niej są trzy pokoje: dwa będące próbą historycznych rekonstrukcji pokoju dziennego Chopinów i męskiego gabinetu Michała Skarbka, w których znajdują się starannie dobrane meble historyczne i inne sprzęty z epoki, i trzeci – jednocześnie najważniejszy w całej narracji – w którym urodził się Fryderyk Chopin. Pomieszczenie to potraktowane zostało symbolicznie: z jednej strony jest przestrzenią o walorze emocjonalnym, z drugiej pełni funkcję koncertową (w pokoju tym od ponad 60 lat odbywają się recitale chopinowskie). Jego wnętrze jest swoistym sanktuarium o ascetycznym wystroju ograniczonym do kilku elementów, w którym muzyka, wizerunek Chopina, fortepian i kwiaty upamiętniają dzieło i osobę kompozytora.

Przechodząc przez sień do lewej części oficyny, zwiedzający znajdą się w tzw. Pokoju Muzycznym. Tu zaczyna się druga część opowieści – historia muzeum poświęconego kompozytorowi. Wystrój pokoju zainspirowany został projektami przedwojennej ekspozycji. Znajdują się w nim specjalnie zaprojektowane dla potrzeb wystawy meble, tkaniny żakardowe i dywan, a także fortepian z epoki, służący kameralnym koncertom o charakterze salonowym. W dwóch ostatnich pomieszczeniach wystawa ma charakter czysto informacyjny. Zwiedzający poznają historię przekształcenia skromnej oficyny dworskiej w dwór w stylu narodowym, a także założenia modernistycznego parku otaczającego Dom Urodzenia Chopina i wraz z nim stanowiącego pomnik dedykowany kompozytorowi.

Kluczowym elementem ekspozycji są obiekty oryginalne, pierwszy raz tak licznie prezentowane w Domu Urodzenia Chopina. Wśród nich pamiątki rodzinne Chopinów, jak książki z biblioteki Mikołaja Chopina – jedyne zachowane przedmioty, które prawdopodobnie Chopinowie mieli w swoim mieszkanku w Żelazowej Woli – ponadto pierwsze wydania kompozycji młodego Chopina czy list 17-letniego Fryderyka do rodziny.

Wystawa jest również opowieścią o recepcji tego miejsca, którą współtworzy społeczeństwo – kolejne pokolenia wielbicieli twórczości Fryderyka Chopina. Dlatego jej część opowiadająca o losach muzeum jest w pewnym sensie hołdem dla osób, dzięki determinacji których możliwym stało się utworzenie Domu Urodzenia Fryderyka Chopina.

Ekspozycja przygotowana została z myślą o odbiorcach nastawionych na przeżycie emocjonalne, jak też dla zwiedzających oczekujących sporej porcji informacji o Chopinach, Skarbkach, relacjach i warunkach życia w Żelazowej Woli.

Na potrzeby nowej ekspozycji powstał folder zawierający najważniejsze informacje o wystawie i muzeum, dostępny w kilku językach. Dom Urodzenia można zwiedzać zarówno samodzielnie: oglądając eksponaty, czytając opisy do nich oraz krótkie informacje o poszczególnych pomieszczeniach, ale można także zadawać pytania osobie stale dyżurującej przy ekspozycji, posiadającej wiedzę tematyczną i odpowiednie informacje.

Mariola Wojtkiewicz
Maciej Janicki